CHƯƠNG X
(Chương này
gồm 2 Tiết)
Bàn về
các Hào (tiếp theo)
Tiết 1.
易
之
為
書
也，廣
大
悉
備，有
天
道
焉，有
人
道
焉，有
地
道
焉。兼
三
材
而
兩
之，故
六
六
者，非
它
也，三
材
之
道
也，
Dịch chi vi
thư dã. Quảng đại tất bị. Hữu Thiên đạo yên. Hữu Nhân đạo yên.
Hữu Địa đạo yên. Kiêm
Tam tài nhi lưỡng chi. Cố lục. Lục giả phi tha dã. Tam tài
chi đạo dã.
Dịch. Tiết 1.
Dịch Kinh tươm tất, vẹn toàn,
Chu toàn rộng rãi, luận bàn trước sau.
Đạo Trời, Người, Đất, tóm thâu,
Tam tài xuôi, ngược, gót đầu tường biên,
Tam tài, vì vậy gấp lên,
2 Ba thành 6 vẫn nguyên Tam tài.
Dịch
Kinh bao giờ cũng có một chủ trương nhất quán. Coi
vạn vật, vũ trụ là nhất thể, và cho rằng Thiên,
Địa, Nhân không thể nào tách rời trong công trình biến
thiên, chuyển hóa được. Hơn nữa, Dịch chủ trương biến động, thời
phải có ít nhất là 2 yếu tố giao thoa tác động với nhau. Cho nên:
Trời, Đất, Người phải có 2 chiều, 2 mặt.
Vì thế,
Dịch lấy 6 Hào tượng trưng cho Tam tài:
* Hai
hào 5, 6 là Thiên.
* Hai
hào 3, 4 là Nhân.
* Hai
hào 1, 2 là Địa.
Tiết 2.
道
有
變
動，故
曰
爻，爻
有
等，故
曰
物，物
相
雜，故
曰
文，
文
不
當，故
吉
凶
生
焉。
Đạo hữu
biến động. Cố viết Hào. Hào hữu đẳng. Cố viết Vật. Vật tương
tạp. Cố viết Văn. Văn bất đáng. Cố cát hung sinh yên.
Dịch.
Tiết 2.
Đạo là chuyển
động, biến rời,
Dùng Hào tả
biến, ngược xuôi, rõ rành.
Có Hào,
đẳng cấp cũng sinh,
Thế là vật,
loại cũng trình hiện ra.
Âm, Dương
đắp đổi giao thoa,
Vật chen
lẫn vật, thế là thành Văn.
Nếu mà lộn
lạo, nhố nhăng,
Là Văn bất
xứng, cát hung sinh liền.
Hào mô tả sự
biến động trong trời đất. Hào có trên dưới, khinh trọng, đẳng cấp
cốt để tượng trưng cho các loài, các vật trong thiên hạ.
Các vật loại
chung đụng với nhau, tác động với nhau tạo ra những nét đặc thù,
những tình trạng đặc biệt. Những nét đặc thù, những tình trạng đặc
biệt ấy, ở trong quẻ thời được tạo nên do các hào Âm Dương giao thoa
với nhau, vì thế gọi là Văn (văn vẻ, mầu sắc thì là đen trắng)
Trong Thiên nhiên, vạn vật tác động với nhau hợp tình,
hợp lý thì tốt, không hợp tình, hợp lý thì hung. Nơi quẻ,
thì các Hào xứng ngôi, sẽ hay; không xứng ngôi, đáng vị sẽ dở.
Tóm lại, Hào phản ảnh lại các sự biến hóa trong Trời Đất.
