CHƯƠNG  XI

(Chương XI có một Tiết.)

Cẩn thận đề phòng

đó là bài học cốt yếu của Dịch.

 

 

Độc Tiết

易 之 興 也，其 當 殷 之 末 世，周 之 盛 德 邪，當 文 王

與 紂 之 事 邪，是 故 其 辭 危，危 者 使 平，易 者 使 傾，

其 道 甚 大，百 物 不 廢，懼 以 終 始，其 要 無 咎，此 之

謂 易 之 道 也。

 Dịch chi hưng dã.  Kỳ đương Ân chi mạt thế.  Chu chi thịnh đức da.  Đương Văn Vương dữ Trụ chi sự da.  Thị cố kỳ từ nguy.  Nguy giả sử bình.  Dị giả sử khuynh.  Kỳ đạo thậm đại.  Vạn vật bất phế.  Cụ dĩ chung thủy.  Kỳ yếu vô cữu.  Thử chi vị Dịch chi đạo dã.

 

Dịch. 

Dịch mà hưng khởi, phát huy,

Phải Ân thì mạt, Chu thì thịnh xương.

Phải khi Trụ với Văn Vương,

Đôi bên lắm chuyện nhiễu nhương, phân kỳ.

Nên lời vương vấn, hiểm nguy,

Sợ nguy, nên mới có bề bình an.

Nếu như khinh thị, dễ dàng,

Rồi ra khuynh đảo, chuốc mang vào người.

Dịch kinh đạo rộng tuyệt vời,

Chẳng hề phế bỏ, pha phôi chuyện gì.

Một niềm úy cụ, tư nguy,

Từ sau đến trước, tế vi lo lường.

Lo sao lầm lỗi chẳng vương,

Tránh lầm, ấy chính lối đường Dịch Kinh.

 

Chương này nói rõ: Dịch học được phục hưng cuối thời Ân Thương, đầu thời Chu (khoảng thế kỷ 12 trước Công Nguyên), khi Trụ Vương còn đương quyền, và Văn vương còn trong vòng kiềm tỏa thao túng của Trụ Vương.  Vì thế, nhiều đoạn Dịch đã phơi bầy tâm trạng của Văn vương.  Đại để khi ấy Văn vương phải lo đề phòng mọi cạm bẫy của Trụ Vương, và hành xử sao cho Trụ vương không thể nào bắt lỗi mình được.  Nhân đó Văn vương đã tìm ra định lý nhân sinh này là: Cẩn thận đề phòng, sẽ gặp hay.  Khinh thị, vô ý sẽ gặp họa. Và cho rằng đại khái Dịch chỉ dạy ta, sống sao không ai bắt lỗi mình được mới là Không có lỗi (Vô Cữu).