HỆ TỪ THƯỢNG

Nhân Tử Nguyễn Văn Thọ & Huyền Linh Yến Lê

» Dịch Kinh Đại Toàn » chương 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

CHƯƠNG VI

(Chương VI gồm 3 Tiết.)

Sự trọng đại của Kinh Dịch.

Chương này tán dương sự trọng đại của Kinh Dịch, Đạo Dịch, Lý Dịch.

Tiết 1.

夫易，廣矣大矣，以言乎遠，則不禦；以言乎邇，則靜而

正；以言乎天地之間，則備矣

Phù Dịch quảng hĩ đại hĩ. Dĩ ngôn hồ viễn tắc bất ngự. Dĩ ngôn hồ nhĩ tắc tĩnh nhi chính. Dĩ ngôn hồ thiên địa chi gian tắc bị hĩ.

Dịch. Tiết 1.

Dịch kia rộng lớn biết bao,

Xa thời vô tận, gần sao gần kề.

Vững vàng, chính xác mọi bề,

Bao trùm Trời đất, chẳng chi lọt ngoài.

Dịch khuôn theo trời đất, vạn vật để mà mô tả 2 chiều động, tĩnh của trời đất, vạn vật, vì thế cho nên Dịch có một phạm vi hết sức rộng lớn (Phù Dịch quảng hĩ đại hĩ).

Nói xa, thì không bờ bến, nói gần thì vẫn chính xác, hẳn hoi. Nói về vạn vật trong trời đất, thời bao quát hết chẳng sót chi. Trong Kinh Dịch, như ta đã thấy, có đủ trời mây, đất nước, điểu thú, ngư cầm. Xa, thì mặt trăng, mặt trời và tinh tú, gần thì các phần mình, tâm tư, những băn khoăn, thắc mắc. những mưu toan, ước vọng của con người; nhất nhất đều được lồng vào Quẻ, vào Hào; nhất nhất đều tạo nên những đề tài để giúp con người tiến bước.

Tiết 2.

夫乾，其靜也專，其動也直，是以大生焉。夫坤，其靜也

翕，其動也闢，是以廣生焉。

Phù Kiền. Kỳ tĩnh dã chuyên. Kỳ động dã trực. Thị dĩ đại sinh yên. Phù Khôn. Kỳ tĩnh dã hấp. Kỳ động dã tịch. Thị dĩ quảng sinh yên.

Dịch, Tiết 2.

Khi yên, Kiền chẳng pha phôi,

Đến khi linh hoạt, muôn đời thẳng ngay,

Đạo Trời, thật vĩ đại thay,

Quán thâu hoàn võ, phút giây chẳng ngừng,

Khôn ưa hấp thụ, khi ngưng,

Đến khi linh hoạt, muôn trùng triển khai,

Quảng thi ảnh hưởng rộng dầy.

Bốn phương, muôn vật, chẳng ngoài hồng ân.

Dịch làm thế nào để bao quát trời đất, vạn vật? Thưa: Dịch dùng một phương pháp dản dị, đó là: Dĩ nhất quán vạn = lấy một, thông muôn. Đó là dùng một chữ Đạo, một chữ Thái Cực mà bao quát toàn thể vạn hữu. Và Dĩ giản trị phiền = Lấy dễ trị khó. Đó là chỉ dùng Âm Dương, Chẵn Lẻ, Kiền Khôn, mà bao quát mọi hiện tượng.

Nếu ta hiểu rằng: Kiền =Trời,= Khí. Khôn =Đất= Chất. Kiền là tất cả cái gì tế vi. Khôn là tất cả những gì hình hiện, thì ta đã hiểu bao quát cả vạn hữu.

Mà Kiền, Khôn chẳng qua chỉ là Âm Dương, cơ ngẫu (chẵn, lẻ) mà thôi. Kiền là khí, lúc tĩnh thời lan tràn khắp nơi, chẳng những bao phủ đất, mà còn lọt vào trong lòng đất, vì thế nên không có qua phân, gián đoạn, cho nên gọi là hồn nhiên, chuyên nhất (Phù Kiền. Kỳ tĩnh dã chuyên). Khi động, thì theo những định luật hồn nhiên, nhất định, cho nên bốn mùa mới không lỗi, nóng lạnh mới không sai (Kỳ động dã trực). Nhờ sự bao la đó, nên Kiền mới thực hiện được đại công (Thị dĩ đại sinh yên). Kiền thuần Dương, nên nói chuyên, nói trực, vì Dương chỉ có một vạch liền.

Còn như đất hay vật chất, lúc tĩnh thời hấp thụ khí trời (Phù Khôn kỳ tĩnh dã hấp), đến khi động lại phóng phát khí trời ấy mà sinh vạn vật (Kỳ động dã tịch). Vì thế tầm kích hoạt động của Khôn mới rộng rãi (Thị dĩ quảng sinh yên). Khôn thuần Âm, nên nói hấp=đóng, tịch=mở, vì Âm có 2 vạch đứt, y như 2 cánh cửa.

Tiết 3.

廣大配天地，變通配四時，陰陽之義配日月，易簡之善配至德。

Quảng đại phối Thiên địa. Biến thông phối tứ thời. Âm Dương chi nghĩa phối Nhật Nguyệt. Dị giản chi thiện phối chí đức.

Dịch. Tiết 3.

Dịch Kinh rộng lớn muôn tầm,

Như Trời, như đất, chẳng phân, chẳng rời.

Biến thông, hợp bốn mùa đời,

Âm, Dương hòa điệu, mặt trời, mặt trăng.

Khinh phiêu, giản dị, ung dung,

Hợp cùng chí đức, sánh cùng chí năng.

Dịch rộng lớn sánh với Trời, đất. Biến thông sánh với bốn mùa. Có Âm, có Dương như 2 vầng Nhật, Nguyệt; lại hết sức giản dị y như quyền năng tự nhiên của tạo hóa.(Quảng đại phối Thiên địa. Biến thông phối tứ thời. Âm Dương chí nghĩa phối Nhật Nguyệt.)

Đọc Dịch, khi thì ta như rồng bay trên trời, (Phi long tại thiên), khi thì như rồng đùa đáy vực (Hoặc dược tại uyên). Chứng kiến cảnh hưng vong, suy thịnh của lịch sử, chứng kiến sự xoay vần của vạn hữu.

Dịch chỉ dùng có 2 vạch Âm Dương cho giao thoa với nhau, mà sinh muôn vàn biến hóa. Sự giản dị ấy, Tạo hóa cũng không hơn được, vì thế nên nói: Dị giản chi thiện phối chi đức.

» Dịch Kinh Đại Toàn » chương 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12