DỊCH KINH YẾU CHỈ

Hướng đi của Thánh nhân

Nhân Tử Nguyễn Văn Thọ & Huyền Linh Yến Lê

Mục lục | Lời nói đầu | Phần 1  2  3  4  5  6  7  8  9 | chương 1  2  3  4  5  6  7  8  9  10 | STK

Phần 6

LẠC THƯ

Chương 7. Lạc Thư và phương pháp khắc kỷ tu thân
qui nguyên phản bản của các Đạo gia

Các đạo gia vì chuyên lo tu luyện bản thân, nên nhân Lạc Thư mà suy ra những cơ cấu tâm linh cũng như các phương pháp hữu hiệu để sửa sang chếch mác, dở dang trong tâm hồn, ngỏ hầu qui nguyên phản bản.

Về phương diện nhận thức Triết học, các ngài dựa vào Hà Đồ, Lạc Thư, nhận định trong con người có hai phần Âm Dương.  Ấy là Nhân tâm và Đạo tâm, ấy là Người và Trời.

Trời hay Đạo tâm gồm có:

1. Ngũ Nguyên: a. Nguyên tính, b. Nguyên thần,  c. Nguyên tình, d. Nguyên tinh, e. Nguyên khí.

2. Ngũ Đức: a. Nhân, b. Nghĩa, c. Lễ, d. Trí,  e. Tín.

Nhân tâm hay con Người gồm có:

1. Ngũ Vật: a. Du hồn, b. Thức thần, c. Quỉ phách, d. Trọc tinh,  e. Vọng ý

2. Ngũ Tặc: a. Hỉ, b. Lạc, c. Nộ, d. Ái, e. Dục.

Ở Hà Đồ, 5 số chẵn bao giờ cũng kết đôi với 5 số lẻ.  Các ngài suy ra rằng: trên bình diện lý tưởng, Nhân tâm và Thiên ý lúc nào cũng hợp nhất với nhau.   

Tức là, Thiên nhân hợp nhất, chí thành chí thiện.

Ở Lạc Thư, trái lại các số Âm Dương, chẵn lẻ đều đứng riêng rẽ.  Các ngài suy rằng: trên bình diện thực tế, nhân tâm thường xa cách với Thiên lý, gàng quải, chia phôi, y như phu thê phản mục, kẻ Nam người Bắc, quay lưng thay vì quay mặt lại với nhau.

Ở Lạc Thư, chúng ta thấy Âm Dương, Ngũ Hành tương khắc.  Các ngài suy ra rằng: nhân tình, nhân dục thường chống đối, thường đi ngược lại với Thiên Chân, Thiên Lý, vì thế nên mới có cảnh đảo điên thác loạn trong trần hoàn cũng như con người.

Ở Lạc Thư, nếu chỉ quan sát vòng ngoài, ta thấy Âm khắc Dương.  Các  ngài  suy ra rằng nhân tình, nhân dục trên bình diện thực tế đã lấn át, đã che lấp mất Thiên Lý, Thiên Chân, nên tính Trời không thể phát huy;  Ngũ Nguyên, Ngũ Đức hầu như đã thoái vị, để cho Ngũ Tặc, Ngũ Vật nhảy ra chấp chính, rông rỡ làm càn.  Các ngài mô tả sự rối loạn ấy bằng đồ bản Lạc Thư sau: 

Tuy  nhiên,  các  ngài  chủ  trương rằng  sự  thác loạn, đảo điên này vẫn có thể sửa chữa được.  Ta vẫn có cách dẹp nhân tình, nhân dục, cho vừng dương thiên tính, thiên đức hiện ra với vầng hào quang ngũ sắc: Nhân, Nghĩa, Lễ, Trí, Tín.

Làm sao khắc phục được nhân dục, nhân tình?

Muốn khắc phục nhân dục, nhân tình, các Đạo gia chủ trương chỉ cần áp dụng định luật Âm Dương tương khắc.  Thay vì để cho Âm khắc Dương, Âm thắng Dương như trước, ta đảo lộn tình thế, nghĩa là làm sao cho Dương khắc Âm, Dương thắng Âm.

Muốn chế ngự Ngũ Tặc, Ngũ Vật, nhân dục nhân tình, để Ngũ Nguyên, Ngũ Đức hiển dương, ta có đường lối nhất định, tuần tự hẳn hoi.

Muốn Qui Nguyên Phản Bản, điều kiện tiên quyết là phải tin tưởng mãnh liệt rằng Thái Cực hay Trời ngự trị trong tâm khảm mình.  Niềm tin  sâu  xa vững  mạnh  này sẽ làm tan biến hết mọi ưu tư sầu muộn, và làm cho thần trí trở nên sáng láng. [1]

Thần trí sáng láng sẽ giúp con người phân biệt dở hay, tháo gỡ được tục lụy, không còn đắm đuối trong những thú vui vật chất hạ đẳng, mà chỉ yêu chuộng những lạc thú tinh thần cao thượng.

Khi tâm hồn đã trở nên thanh khiết, thoát tục như minh nguyệt, thanh phong, con người sẽ uy nghi, trang trọng, phong thái thần tiên dần dần hiển lộ ra. [2]

Khi đã lễ nghi trang trọng, khi phong thái thần tiên đã hiển lộ ra, tâm thần sẽ trở nên bình thản, và những sự giận hờn sẽ không còn cơ hội phát sinh.  Mọi hành vi cử chỉ con người nhất nhất sẽ hợp nghĩa lý. [3]

Đời sống khi đã khuôn theo nghĩa lý, con người sẽ trở nên nhân đức, hoàn thiện. [4]Đã nhân đức hoàn thiện, nhân dục sẽ tiêu ma và con người sẽ trở về Trung Cung, phối hợp cùng Thái Cực, cùng Thượng Đế.

Đó là lẽ Phản Bản, Qui Nguyên và các lớp lang, tuần tự để tu thân, tiến đức mà các Đạo gia đã suy diễn ra từ Lạc Thư.

Các ngài mô tả sự diễn tiến của công trình Khắc kỷ phục lễ, Qui Nguyên Phản Bản bằng đồ bản Lạc Thư với các lời chú thích sau đây: 

Tóm lại, đối với Đạo gia, nguyên động lực mãnh liệt nhất có thể hoán cải tâm hồn con người, đó là niềm tin vững mạnh có Thượng Đế ngự trị đáy lòng.

Chỉ khi nào nhìn nhận ra có Thượng Đế, có Thái Cực ở trong tâm khảm mình, bấy giờ con người mới có thể thực sự vươn lên, thực sự hoán cải tâm hồn để trở về kết hợp cùng Thượng Đế.

Sau khi khảo sát quan niệm của Đạo gia về Lạc Thư và cách áp dụng Lạc Thư vào công cuộc khắc kỷ, tu thân, ta thấy quan niệm ấy hoàn toàn khác biệt với quan niệm Nho Gia và các chính trị gia Trung Quốc về Lạc Thư.  Nhưng sự khác biệt này chỉ có lợi cho ta, giúp ta hiểu  thêm về tâm  hồn  con người,  cũng như về phương pháp tu thân của người xưa.  Mới hay Lạc Thư thực là một ma phương biến hóa khôn cùng.  Mà biến hóa thế nào theo chiều hướng nào cũng thấy đầy lý sự, thích thú.

CHÚ THÍCH

[1] Thử Tín nhất phục, Mậu Thổ phát hiện, nội hữu chủ tể, vạn duyên giai không, chư lự câu tức.  Tắc bất ai nhi sinh trí.  Thị Mậu Thổ khắc Quí Thủy, nhi Thủy phản Dương hĩ. 此 信一 復, 戊 土 發 現, 內 有 主 宰, 萬 緣 皆 空, 諸 慮 俱 息. 則 不 哀 而 生 智. 是 戊 土 剋 癸 水, 而 水 返 陽 矣.— Chu Dịch Xiển Chân, Lạc Thư.

[2] Trí bất Vọng dụng, vô tham vô cầu, tâm bình khí hòa, tắc lạc chân nhi hữu lễ.  Trí trung xuất lễ, thị Nhâm Thủy khắc Đinh Hỏa, nhi Hỏa phản Dương hĩ. 智 不 忘 用, 無 貪 無 求,心 平 氣 和, 則 樂 真 而 有 禮. 智 中 出 禮, 是 任 水 剋 丁 火, 而 火 返 陽 矣 .— Chu Dịch Xiển Chân, Lạc Thư.

[3] Lễ bản ư trí, hòa nhi bất đồng, phi lễ bất lý, táo khí tất hóa, tắc bất nộ nhi thành nghĩa.  Lễ trung xuất nghĩa, thị Bính Hỏa khắc Tân Kim, nhi Kim phản Dương hĩ. 禮 本於 智, 和 而 不 同, 非 禮 不 履, 燥 氣 悉 化, 則 不 怒 而 成 義. 禮 中 出 義, 是 丙 火 剋 辛 金, 而 金 返 陽 矣. —  Chu Dịch Xiển Chân, Lạc Thư.

[4] Nghĩa bất quá thiên, thông quyền đạt biến, tuần qui đạo củ, tắc hỉ Thiện nhi tàng Nhân.  Nghĩa trung sinh Nhân thị Canh Kim khắc Ất Mộc, nhi Kim phản Dương hĩ. 義 不過 偏, 通 權 達 變, 循 規 蹈 矩, 則 喜 善 而 藏 仁. 義 中 生 仁 是 庚 金 剋 乙 木, 而 金 返 陽 矣 .— Chu Dịch Xiển Chân, Lạc Thư.

Mục lục | Lời nói đầu | Phần 1  2  3  4  5  6  7  8  9 | chương 1  2  3  4  5  6  7  8  9  10 | STK