DỊCH KINH YẾU CHỈ

Hướng đi của Thánh nhân

Nhân Tử Nguyễn Văn Thọ & Huyền Linh Yến Lê

Phần 4

THÁI CỰC LUẬN

Chương 5. Tương quan giữa Thái Cực và Vô Cực, Thái Cực và Vạn Hữu

A. Thái Cực và Vô Cực

Nho gia không phân biệt Thái Cực và Vô Cực.

Chu Liêm Khê viết: Vô Cực nhi Thái Cực.

Các Đạo gia cũng cho rằng rất khó mà phân biệt Thái Cực với Vô Cực. Thái Cực có lẽ hàm ngụ ý sinh hóa, tạo thành vũ trụ, còn Vô Cực là thực thể siêu vi của vũ trụ. Xướng Đạo Chân Ngôn tượng trưng Vô Cực, Thái Cực bằng 2 hình sau đây [1]

Vô Cực Thái Cực

Thái Cực có thêm chấm ở giữa ngụ ý rằng Thái Cực là Huyền Quan sinh xuất muôn loài.

Ngày nay ta có thể nghị luận như sau:

Thái Cực và Vô Cực là 2 phương diện của một Thực thể duy nhất, Vô Cực là Thực thể ở thế tiềm ẩn chưa hiển dương; Thái Cực là Thực thể đã hiển dương bằng cách tạo thành vũ trụ. Vô Cực là Trời Ẩn, Thái Cực là Trời Hiện. Vô Cực hàm nghĩa siêu xuất quần sinh (Transcendent). Thái Cực hàm nghĩa ẩn ngụ giữa lòng Vạn Hữu (Immanent). Thái Cực đứng đầu Vạn Hữu, nên gọi được là Hữu.

Vô Cực vì siêu xuất trên mọi hình thức, nên gọi là Vô. Cho nên nói Hữu sinh ư Vô, hay Thái Cực từ Vô Cực xuất sinh cũng đúng; mà nói Thái Cực là Vô Cực cũng vẫn đúng. [2]

B. Thái Cực và Vạn Hữu

Thái Cực là Bản Thể Vạn Hữu, nên Vạn Hữu chính là sự biểu dương của Thái Cực.

Thái Cực sinh Vạn Hữu.[3] Thái Cực vừa lồng trong Vạn Hữu vừa bao trùm Vạn Hữu.[4]

Thái Cực bất biến; Vạn Hữu biến thiên

Vạn Hữu có phân tán; Thái Cực chẳng hề phân tán.

Thái Cực vô hình tướng, Vạn Hữu có hình tướng.

Thái Cực là Tiên Thiên vì chưa có hình tướng trẫm triệu [5]

Nhìn vào đồ bản:

Ta thấy Vạn Hữu từ tâm điểm dần dần sinh hóa ra. Trung tâm tượng trưng cho Thái Cực toàn bích, nên ta thấy chỉ có một vòng tròn có chấm giữa là trung tâm. Càng tiến ra các vòng ngoài, ta càng thấy phân tán, chia phôi, thù tạp.

Đại Đỗng Chân Kinh viết: Căn bản vốn từ trung tâm mà ra...

Có suy cứu, mới thấy Căn bản vũ trụ, thực là do trung điểm phát sinh. Các hiện tượng bên ngoài đều bắt nguồn tự bên trong.

Các sự ứng dụng hiển lộ bên ngoài đều do Bản Thể bên trong sinh xuất... [6]

Thiệu Khang Tiết cũng viết: Các đồ bản đều từ trung tâm mà sinh ra. Vạn hóa, vạn sự cũng sinh ra từ Tâm Điểm Thái Cực. [7] Thế tức là chủ trương: Thái Cực ở trung tâm, còn Vạn Hữu bao bọc bên ngoài.

Thiệu tử còn nói: Học về Tiên Thiên là học về tâm. Học về Hậu Thiên là học về các bóng hình, vết tích của tâm. Những tư tưởng trên hoàn toàn giống với tư tưởng Ấn Độ.

Thật vậy, các Triết gia Ấn Độ cũng cho rằng: Thượng Đế tiềm ẩn ngay trong lòng Vạn Hữu [8] Mọi sự đã được thêu dệt trên căn cơ vĩnh cửu [9] Đấng Bất Tử ẩn sau bức màn hiện tượng [10] Tâm ta là vết tích của Đại Thể; nhờ tâm, mà ta biết Đại Thể, cũng y như nhờ vết chân, mà ta kiếm ra người [11]

Như vậy Vạn Hữu chính là vết tích của Vô Cùng.

Quan niệm vạn vật sinh từ Tâm điểm cũng là quan niệm của sách Zohar. Zohar viết: Từ điểm Thái Cực huyền vi ra cho tới các tầng cấp hạ đẳng Vạn Hữu, cái gì cũng như là áo, là vỏ bao quanh tầng lớp trên... [12]

Áp dụng vào con người, ta thấy xác không phải phần quan trọng, xác chỉ là áo, là vỏ; óc não mới quan trọng. Suy thêm nữa thì óc não cũng chưa phải thực quan trọng; trung tâm não bộ mới thực là quan trọng [13] Trung tâm là Nhất, vòng ngoài cũng là Vạn. Nhất sinh Vạn. Vạn lại quay về Nhất [14], như vậy với là vẹn lẽ tuần hoàn. Lúc ấy Trung Tâm lại trở thành qui căn khiếu, phục mệnh quan.

Quan điểm này, xác định hai chiều vãng lai [15], tụ tán của vũ trụ và của con người. Chiều đi ra là chiều thuận, sinh nhân sinh vật. Chiều đi vào, là chiều nghịch sinh Thánh, sinh Thần:

CHÚ THÍCH

[1] Xem Xướng Đạo Chân Ngôn II, trang 8.

[2] Vô Cực tức thị Thái Cực 無極即是太極.— Xướng Đạo Chân Ngôn, quyển II - trang 8.

[3] Vạn vật giai thủy ư Không. Thái Cực Không giả dã. 萬物皆始於空. 太極空者也.— Xướng Đạo Chân Ngôn II, trang 9.

[4]Thái Cực dã đại tắc bao thiên địa, tiểu tắc nhập giới tử. 太極也大則包天地, 小則入芥子.— Xướng Đạo Chân Ngôn II, trang 8a.

[5] Phù Tiên Thiên, vật tượng vị hình, bất lộ trẫm triệu. 夫先天, 物象未形, 不露朕兆 .— Xướng Đạo Chân Ngôn II, trang 3.

[6] Căn bản nguyên do Trung... Cứu kỳ căn bản thật do ư Trung. Hiện hồ ngoại giả bản hồ nội. Chiêu hồ dụng giả do hồ thể dã. 根本原由中 ... 究其根本實由於中. 現乎外者本乎內. 昭乎用者由乎體也. — Đại Đỗng Chân Kinh quyển hạ trang 11b.

[7] Đồ giai tòng trung khởi, vạn hóa vạn sự sinh ư tâm. 圖皆從中起萬化萬事生於心.— Tạ Vô Lượng, Trung Quốc Triết Học Sử, Đệ tam thiên thượng, trang 15.

[8] Brahma underlying the world. -- The Thirteen Upanishads - page 15.

[9] C'est sur l'Impérissable que tout est tissé. — (B.A.V. III 8 - 3 - 10) Instant et Cause, page 117.

[10] «C'est l'Immortel voilé par le réel.»

(Brihad Aranyaka Upanishad I. 6. 1 - 3) Instant et Cause 107

... That is the Immortal veiled by the real (satya). Life (prana, breath) (a designation of the Atman)» verily, is the Immortal. Name and form are the real. By them this Life is veiled.

(Brihad Aranyaka Upanishad I. 6.3.).

[11] «One’s self (Atman), for therein, in all these become one. That same thing, namely, this self, is the trace of the All; for by it one knows this All. Just as, verily, one might, find by a foot print». — The Thirteen Up, page 25.

[12] «A partir du mystérieux Point Suprême jusqu'au plus infime degré de la création, tout sert de vêtement à quelque autre chose et cette autre chose sert de vêtement à une chose supérieure, et ainsi de suite. De sorte que le cerveau entouré d'une enveloppe sert lui même d'enveloppe à un cerveau supérieur. Le Point Suprême projetait une lumière immense d'une telle limpidité, d'une telle transparence et d'une telle subtilité qu'elle pénétra partout... Ainsi à partir du Point Suprême, tous les degrés de la création ne sont que des enveloppes les unes pour les autres; l'enveloppe du degré supérieur forme le cerveau du degré inférieur... — Extraits du livre du Zohar, Trad. Jean de Pauli Ed.

Reder Paris 1935 page 73 - Cf. M. Senard, Le Zodiaque, page 326.

Tout dans le monde est divisé en deux parties dont l'une est visible et l'autre invisible. Ce qui est visible n'est que le reflet de ce qui est invisible. — Le livre du Zohar page 125 - Cf. M. Senard, le Zodiaque, page 327

[13] Não chi quan ư nhân diệc đại hĩ. 腦之關於人亦大矣. — Tính Mệnh Pháp Quyết Minh Chỉ, quyển 4 - trang 12.

[14] Trình phu tử tri vạn lý qui ư nhất lý, nhi bất tri nhất lý tán ư vạn sự... 程夫子知萬理歸於一理, 而不知一理散於萬事.— Đào Hư Tử, Đạo Dư Lục, trang 19

[15] Vãng lai giả, dĩ nội ngoại ngôn dã, dĩ tiêu tức ngôn dã. Tự nội nhi ngoại vị chi vãng, tự ngoại nhi nội vị chi lai 往來者以內外言也, 以消息言也. 自內而外謂之往, 自外而內謂之來. — Tống Nguyên Học Án, Quyển 37 - trang 5.