|
TRUNG DUNG TÂN KHẢO
Nhân Tử Nguyễn Văn Thọ
QUYỂN
II: TRUNG DUNG
BÌNH DỊCH
»
Mục lục
»
Tựa của Chu Hi
»
Chương:
1 2
3 4
5 6
7 8
9
10
11 12
13
14
15 16
17
18
19 20
21 22
23 24
25 26
27 28
29 30
31 32
33
Chương 18
HẠNH PHÚC CỦA THÁNH NHÂN
(tt)
第 十 八 章
子
曰:
無 憂 者,
其 惟 文 王 乎.
以 王 季 為 父,
以 武 王 為 子,
父 作 之,
子 述 之,
武 王 纘 大 王,
王 季,
文 王 之 緒.
壹 戎 衣,
而 有 天 下.
身 不 失 天 下 之 顯 名.
尊 為 天 子,
富 有 四 海 之 內,
宗 廟 饗 之,
子 孫 保 之.
武 王 末 受 命 周 公 成 文 武 之 德;
追 王 大 王,
王 季,
上 祀 先 公,
以 天 子 之 禮.
斯 禮 也 達 乎 諸 侯,
大 夫,
及 士,
庶 人.
父 為 大 夫,
子 為 士,
葬 以 大 夫,
祭 以 士.
父 為 士,
子 為 大 夫,
葬 以 士,
祭 以 大 夫.
期 之 喪 達 乎 大 夫.
三 年 之 喪 達 乎 天 子.
父 母 之 喪,
無 貴 賤 一 也.
PHIÊN ÂM
Tử viết:
«Vô ưu giả, kỳ duy Văn Vương hồ. Dĩ Vương Quí vi phụ, dĩ Võ Vương vi tử;
phụ tác chi, tử thuật chi, Võ Vương toản Thái Vương, Vương Quý, Văn
Vương chi tự. Nhất nhung y, nhi hữu thiên hạ. Thân bất thất thiên hạ chi
hiển danh. Tôn vi Thiên tử, phú hữu tứ hải chi nội, tông miếu hưởng chi,
tử tôn bảo chi. Võ Vương mạt thụ mệnh Châu công thành Văn Võ chi đức;
truy vương Thái Vương, Vương Quí, thượng tự tiên công, dĩ Thiên tử chi
lễ. Tư lễ dã đạt hồ chư hầu, đại phu, cập sĩ, thứ nhân. Phụ vi đại phu,
tử vi sĩ, táng dĩ đại phu, tế dĩ sĩ. Phụ vi sĩ, tử vi đại phu, táng dĩ
sĩ, tế dĩ đại phu. Cơ chi tang đạt hồ đại phu. Tam niên chi tang đạt hồ
thiên tử. Phụ mẫu chi tang, vô quí tiện nhất dã.
CHÚ THÍCH
-
Vương Quí
王 季
= Con ông
Cổ Công Đản Phụ tên là Quí Lịch
季 歷;
lấy bà Thái Nhậm
太 任
đẻ ra Văn
Vương. - Văn Vương
文 王
= tên
Xương, làm Tây Bá đời vua Trụ
紂
. - Võ Vương
武 王
= Con vua
Văn Vương tên Phát. - Toản
纘
= kế tục, kế tiếp. - Tự
緒
= nghiệp. - Nhung Y
戎 衣
= áo mặc
đi đánh giặc. Có nhiều tác giả giải chữ Nhất nhung
壹 戎 衣
như sau:
nhất
壹=
殪
= ế = giết; Nhung
戎=
đại = lớn; Y
衣=
殷
Ân = Nhà Ân. Người nước Tề đọc Ân
殷
là Y
衣.
Trong kinh thi thiên Khang cáo có chữ:
壹 戎 殷
(Trung
Dung Kim Thích, tr.34) - Mạt
末=
giả. - Châu Công
周 公
= Con Văn
Vương, em Võ Vương, tên Đán. Sau ông còn phụ tá vua Thành Vương trị
nước. - Cơ
期
= giáp năm
-
Tang một năm là tang những người bàng hệ, thân thuộc, chỉ áp
dụng tới hàng đại phu. Thiên tử, chư hầu không theo lệ này.
-
Tang ba năm có hai loại (theo lễ nhà Ân): a) Tang cha mẹ; b)
Tang khác ((1) Chư hầu tang Thiên tử, (2) Đại phu tang quốc quân,
(3) Đích tôn nối nghiệp tang tổ phụ mẫu, (4) Vua kế vị để tang vua
trước, (5) Cha để tang con trưởng, (6) Thiên tử để tang hoàng hậu.)
- Tang
cha mẹ thì nhất luật ba năm. Tang loại khác thì chỉ áp dụng trong những
trường hợp hãn hữu. (Trung Dung kim thích, tr.35-36)
DỊCH CHƯƠNG 18
Hạnh phúc
của thánh nhân
Đức Khổng
có nói:
Vua
Văn thảnh thơi vô tư lư
Vương
Quí cha, Vua Vũ là con.
Cha
làm con nối nghiệp luôn,
Thái
Vương, Văn Quí, Văn Vương một giòng.
Võ
Vương nối nghiệp cha ông,
Phá
tan binh Trụ thâu tròn giang san.
Danh
tiếng Ngài lừng vang thiên hạ
Lên
ngôi trời trị cả bốn phương.
Tổ
tiên tông miếu hiển dương,
Con
con, cháu cháu, vẻ vang oai quyền.
Võ
Vương già mới lên trị nước,
Nhờ
Châu Công phụ lực hưng bang.
Tổ
tiên đều được truy phong,
Thái
Vương, Vương Quí đều đồng tước vương.
Lễ
thiên tử đem dùng tế tự
Tế tổ
tiên ghi nhớ tiên công.
Lễ này
từ đó phổ thông,
Chư
hầu, sĩ thứ, chúng dân đều dùng.
Cha là
quan, nếu con là sĩ,
Táng
theo quan mà tế theo dân.
Cha
dân mà có con quan,
Táng
theo sĩ thứ, tế hàng sĩ phu.
Năm
tang tùy một hay ba,
Tùy là
thân thích hay là song thân.
Tang
thân thích một năm ấy lệ,
Từ dân
gian cho chí đại phu.
Ba
năm: tang mẹ, tang cha,
Thứ
dân, Thiên tử đều là một khuôn.
BÌNH LUẬN
Chương
này tiếp tục bàn về hạnh phúc của thánh nhân, lấy vua Văn, vua Võ làm
thí dụ để chứng minh rằng những người đạt tới mức nội thánh ngoại vương
sẽ được Trời ban cho nhiều ân sủng. Cố đại đức tất đắc kỳ vị, tất đắc
kỳ lộc, tất đắc kỳ danh, tất đắc kỳ thọ. Có khi còn lãnh được mệnh
Trời, thay Trời trị dân, lập khuôn phép cho thiên hạ khắp nơi phải khuôn
theo, làm vinh danh cho tông tổ và cũng bảo vệ được cho con cháu lâu
dài.
Đọc đoạn
này ta liên tưởng một câu khác cũng rất chí lý trong Trung Dung:
«Mỗi
động tác quân tử đều nên như mẫu mực,
Mỗi
lời nói, thiên hạ đời sau sẽ nương vào.»
Ta cũng
lại thấy rằng khi lập ra những lễ nghi phép tắc, Võ Vương và Châu Công
vẫn áp dụng định luật
hiệt củ, tức là suy bụng ta ra bụng người.
CHÚ THÍCH
Danh ngôn đối chiếu:
»
Mục lục
»
Tựa của Chu Hi
»
Chương:
1 2
3 4
5 6
7 8
9
10
11 12
13
14
15 16
17
18
19 20
21 22
23 24
25 26
27 28
29 30
31 32
33
|