TRUNG DUNG TÂN KHẢO

Nhân Tử Nguyễn Văn Thọ

QUYỂN II: TRUNG DUNG BÌNH DỊCH

» Mục lục » Tựa của Chu Hi » Chương: 1  2  3  4  5  6  7  8  9  10  11  12  13

14  15  16  17  18  19  20  21  22  23  24  25  26  27  28  29  30  31  32  33

Chương 24

THÁNH NHÂN TIÊN TRI

第 二 十 四 章

至 誠 之 道 可 以 前 知. 國 家 將 興 必 有 禎 祥; 國 家 將 亡 必 有 妖 孽; 見 乎 蓍 龜, 動 乎 四 體. 禍 福 將 至, 善 必 先 知 之, 不 善 必 先 知 之, 故 至 誠 如 神.

PHIÊN ÂM

Chí thành chi đạo khả dĩ tiền tri. Quốc gia tương hưng tất hữu trinh tường; quốc gia tương vong tất hữu yêu nghiệt; hiện hồ thi qui, động hồ tứ thể. Họa phúc tương chí, thiện tất tiên tri chi, bất thiện tất tiên tri chi, cố chí thành như thần.

CHÚ THÍCH

- Tương 將 = sắp. - Trinh tường 禎 祥 = điềm lành. - Yêu nghiệt 妖 孽 = điềm gở.

- Thi 蓍 = cỏ thi. - Qui 龜= mai rùa. - Tứ thể 四 體 = tứ chi.

 DỊCH CHƯƠNG 24

Thánh nhân tiên tri

Biết việc trời ấy người chí thánh.

Vận nước hưng, điềm thạnh báo liền;

Giang sơn sắp sửa đảo điên,

Biết bao điềm gở ứng liền báo tri;

Hoặc nhìn thấy cỏ thi biến dạng

Hoặc mai rùa hình dáng đổi thay.

Hoặc là mấp máy chân tay,

Bất kỳ họa phúc biết ngay trước rồi.

Lành ắt có điềm trời báo trước,

Dữ tất nhiên cũng được tiên tri.

Những người tuyệt thánh tinh vi,

Tinh vi linh giác cũng y như thần.

BÌNH LUẬN

1. Chí thành chi đạo khả dĩ tiền tri.

Những bậc chí thành đều biết trước việc vị lai. Điều này lịch sử nhân loại đã chứng minh. Đạo nào cũng có những vị tiên tri. Ở Trung Quốc ta thấy có Lã Vọng (Khương Tử Nha), Gia Cát Lượng, Lưu Bá Ôn, Lý Thuần Phong, v.v. Các vị này tiên tri được sự việc nhiều đời.

Nhưng nơi chương 24 này, Trung Dung chỉ đề cập một sự hay biết vị lai gần gũi, do những hiện tượng cảm ứng tự nhiên gây nên. Như vậy không có gì là huyền bí cả.

Lam Điền Lữ Thị viết: «Bậc chí thành đức sánh đất trời. Đức sánh đất trời nên khí hóa vận hành cùng nhịp điệu với trời đất. Các điềm hưng vong họa phúc, sẽ ứng nơi tâm, động nơi khí, nên họa phúc, hưng vong vừa manh nha đều có thể biết trước. Huống chi khi tâm linh đã hoàn thiện tột bực, thì hỏi thi qui, thi qui sẽ mách bảo, nghiệm nơi tứ chi, tứ chi sẽ cảm ứng, cho nên dẫu việc kính mấy cũng hiển hiện, nhỏ nhặt mấy cũng phát lộ. Thế là chí thành sẽ đạt tới thần minh không còn gì ngăn cách.» [1]

Đằng khác, khi vận nước sắp hưng, thường có những điềm tốt hiện ra:

- Như phượng hoàng, kỳ lân xuất hiện (theo truyền thuyết).[2]

- Như những bậc hiền tài xuất sinh.

- Như trong nước đồng tâm, nhất chí, nỗ lực hứng khởi. v.v.

Khi vận nước sắp nguy, cũng có những điềm gở xảy ra:

- Sông cạn, núi lở.[3]

- Những kẻ tiểu nhân, hung ác xuất hiện.

- Như nhân tâm ly tán, bỏ công ăn việc làm thường nhật, trở nên xao xuyến hốt hoảng, thất thường, mê tín dị đoan, mê theo những lời đồn đại quàng xiên, v.v.

Dịch Kinh cho rằng: «Nhà nào tích thiện sẽ được nhiều phúc lộc, nhà nào tích bất thiện sẽ bị nhiều tai ương. Tôi giết vua, con giết cha, không phải một sớm một chiều, nguyên do dẫn đến cơ sự ấy tuần tự nhi tiến, chỉ tại kẻ phân biệt không phân biệt được sớm thôi.» [4]

2. Hiện hồ thi qui, động hồ tứ thể

Hơn nữa, các ngài cũng có thể dùng phương pháp bốc phệ, hoặc chiêm nghiệm nơi bản thân mà tiên đoán được việc tương lai.

Cổ nhân coi việc bốc phệ là một phương pháp thỉnh ý Thượng Đế. Điều đó đã được Kinh Thi, Kinh Thư chứng minh.[5]

Cựu Ước cũng cho thấy vua Saul và David đã thỉnh ý Thượng Đế bằng cách bói Éphod.[6]

Nói rộng ra thì thánh nhân biết được vị lai bằng nhiều cách:

- Hoặc là xuất thần mà biết, tự nhiên mà biết.

- Hoặc vì quan sát và áp dụng định luật nhân quả, nguyên lý cứu cánh mà biết.

- Hoặc dùng phương pháp bói toán thi qui mà biết.

- Hoặc áp dụng phương pháp suy rộng mà biết. Nghĩa là lấy một tâm xem vạn tâm, lấy một vật xem vạn vật, lấy một đời xem vạn đời.[7] Cổ nhân coi việc đời trong vạn cổ như khí tượng trong một năm.[8]

3. Họa phúc tương chí, thiện tất tiên tri, bất thiện tất tiên tri, cố chí thành như thần.

Vì vậy mà thánh nhân biết được vị lai, hay cũng biết trước, dở cũng biết trước. Cho nên các bậc thánh nhân là thần minh vậy.

CHÚ THÍCH

[1] Lam Điền Lữ Thị viết: Chí thành dữ thiên địa đồng đức. Dữ thiên địa đồng đức tắc kỳ khí hóa vận hành, dữ thiên địa đồng lưu hĩ. Hưng vong chi triệu, họa phúc chi lai, cảm ư ngô tâm, động ư ngô khí, như hữu manh yên, vô bất tiền tri, huống hồ thành tâm chi chí, cầu hồ thi qui, nhi thi qui cáo; sát hồ tứ thể nhi tứ thể ứng, sở vị mạc hiện hồ ẩn, mạc hiển hồ vi giả dã. Thử chí thành sở dĩ đạt hồ thành minh nhi vô gián, cố viết chí thành như thần.藍 田 呂 氏 曰: 至 誠 與 天 地 同 德. 與 天 地 同 德 則 其 化 氣 運 行, 與 天 地 同 流 矣. 興 亡 之 兆, 禍 福 之 來, 感 於 吾 心, 動 田 吾 氣, 如 有 萌 焉, 無 不 前 知, 況 乎 誠 心 之 至, 求 乎 蓍 龜, 而 蓍 龜 告; 察 乎 四 體 而 四 體 應, 所 謂 莫 見 乎 隱, 莫 顯 乎 微 者 也. 此 至 誠 所 以 達 乎 誠 明 而 無 間, 故 曰 至 誠 如 神 (Trung Dung hoặc vấn, tr.118a)

[2] Như phượng hoàng kỳ lân chi loại xuất yên. 如 鳳 凰 麒 麟 之 類 出 焉 (Trung Dung hoặc vấn, tr.119a)

[3] Như sơn băng xuyên kiệt chi loại hiện yên. 如 山 崩 川 竭 之 類 見 焉 (Trung Dung hoặc vấn, tr.119a)

[4] Tích thiện chi gia tất hữu dư khánh, tích bất thiện chi gia tất hữu dư ương. Thần thí kỳ quân, tử thí kỳ phụ, phi nhất triêu nhất tịch chi cố. Kỳ sở do lai giả tiệm hĩ, do biện chi bất tảo biện dã. 積 善 之 家 必 有 餘 慶, 積 不 善 之 家 必 有 餘 殃. 臣弒 其 君, 子 弒 其 父, 非 一 朝 一 夕 之 故. 其 所 由 來 者 漸 矣, 由 辯 之 不 早 辯 也 (Dịch, quẻ Khôn, văn ngôn)

[5] Kinh Thư, Tây Bá kham lê, tiết 2: Bàn Canh; Kim Đằng; Thiệu Cáo; Lạc Cáo, tiết 3, 4. - Kinh Thi, Đại Nhã, Văn Vương, Hữu Thanh, tiết 7; Mân thiên, Vật uy.

[6] Samuel 14, 41-42; Samuel 30, 7, 8.; II Samuel 2, 1.

Trong khi thỉnh ý Thiên chúa, Saul và vua David đều dùng Ephod, tức là hai thẻ urim và tummim, tương tự lối xin âm dương của Á Đông. (cf. Bible de Jérusalem, tr.293)

[7] Nhất nhân chi tâm tức thiên địa chi tâm, nhất vật chi lý tức vạn vật chi lý, nhất vật chi vận tức nhất tuế chi vận. 一 人 之 心 即 天 地 之 心, 一 物 之 理 即 萬 物 之 理, 一 物 之 運 即 一 歲 之 運 (Nhị Trình toàn thư, Di thư II, thượng, tr.1a)

- Vị kỳ năng dĩ nhất tâm quan vạn tâm, nhất thân quan vạn thân, nhất vật quan vạn vật, nhất thế quan vạn thế. 謂 其 能 以 一 心 觀 萬 心, 一 身 觀 萬 身, 一 物 觀 萬 物, 一 世 觀 萬 世 (Hoàng Cực Kinh Thế, q.5, tr.6)

[8] Vạn cổ chi nhân sự, nhất niên chi khí tượng dã. 萬 古 之 人 事, 一 年 之 氣 象 也 (Thái Cực quyền bỗng đồ thuyết, tr.68)

» Mục lục » Tựa của Chu Hi » Chương: 1  2  3  4  5  6  7  8  9  10  11  12  13

14  15  16  17  18  19  20  21  22  23  24  25  26  27  28  29  30  31  32  33