» mục lục                                                       PHẦN II - BÌNH DỊCH

CHƯƠNG 31

TÂM ĐIỂN

心 典

A. KINH VĂN

1. Tâm điển nhất thể ngũ tạng vương,

心 典 一 體 五 藏 王

2. Động tĩnh, niệm chi, đạo đức hành.

動 靜 念 之 道 德 行

3. Thanh khiết, hỉ khí tự minh quang.

清 潔 喜 氣 自 明 光

4. Tọa khởi ngô câu, cộng đống lương.

坐 起 吾 俱 共 棟 梁

5. Trú dạ diệu cảnh, mộ bế tàng.

晝 夜 妙 景 暮 閉 藏

6. Thông lợi hoa tinh, điều âm dương.

通 利 華 精 調 陰 陽

B. LƯỢC DỊCH

Con tim trong thân: ngũ tạng vương,

Tổn niệm tâm thần, đạo thịnh xương.

Thanh tĩnh, hân hoan, phả huy quang,

Thần cùng tâm ta, bạn đống lương.

Ngày thời phóng ngoại, đêm thu tàng,

Làm sáng đôi mắt, điều Âm Dương.

C. CHÚ THÍCH

Câu 1. Tâm điền nhất thể ngũ tạng vương.

心 典 一 體 五 藏 王

Tâm là cái gì quan trọng nhất nơi con người.

Câu 2. Động tĩnh niệm chi, đạo đức hành.

動 靜 念 之 道 德 行

Nếu biết rằng Tâm tàng Thần, mà suốt ngày dù động dù tĩnh, cũng tồn tưởng được Thần của tâm, thời đạo đức sẽ hưng thịnh. Thế tức là biết rằng trong tâm có Trời là nguồn gốc đạo đức chân chính.

Câu 3. Thanh khiết, hỉ khí, tự minh quang.

清 潔 喜 氣 自 明 光

Biết rằng trong tâm có Thần, có Trời: Tâm sẽ trở nên thanh khiết, vui tươi sáng láng, thông tuệ.

Câu 4. Tọa khởi, ngô câu, cộng đống lương.

坐 起 吾 俱 共 棟 梁

Tâm thần đứng ngồi có nhau như cột với kèo trong một cái nhà.

Câu 5. Trú nhật diệu cảnh, mộ bế tàng.

晝 夜 妙 景 暮 閉 藏

Ban ngày phóng ngoại là cho ngoại cảnh thêm đẹp tươi, rực rỡ. Ban đêm thời tàng ẩn trong xác thân.

Câu 6. Thông lợi hoa tinh, điều âm dương.

通 利 華 精 調 陰 陽

Làm cho đôi mắt được sáng láng, điều hòa được âm dương.

D. BÌNH GIẢNG

Chương này bàn về lẽ: Trong tâm có Thần.

Tâm thần lúc nào cũng gắn bó lấy nhau. Tâm con người chính vì vậy mà trở nên quan trọng nhất nơi con người (câu 1). Tâm niệm rằng trong tâm mình có Thần (câu 2) sẽ làm cho tâm mình trở nên thanh khiết, hoan lạc, thông minh (câu 3). Hãy luôn luôn sống bè bạn với Thần Trời, dù khi ăn, dù khi ngủ, dù khi đứng, dù khi ngồi (câu 4).

Sau đó ta có thể tùy nghi, khi thì phóng ngoại điểm tô cho ngoại cảnh, khi thì hướng nội để chau chuốt (câu 5). Đắc đạo, đắc Thiên, có Thần trong tâm, thời mặt mũi sẽ sáng láng, đôi mắt sẽ tinh thần, và thân thể cả tinh thần lẫn thể xác đều được điều hòa thư sướng (câu 6).

Về phương diện tôn giáo đối chiếu, thời tư tưởng này nói lên lẽ:

– Thiên nhân tương dữ 天 人 相 與.

– Thiên nhân hợp phát 天 人 合 發.

– Thiên nhân hợp nhất 天 人 合 一.

Ngoại Cảnh toát lược đại ý chương này như sau:

«Tâm vi quốc chủ ngũ tạng vương,

心 為 國 主 五 臧 王

Nhất ý động tĩnh, khí giai hành.

一 意 動 靜 氣 皆 行

Đạo tự thủ ngã, thần minh quang.

道 自 守 我 神 明 光

Thông ngã hoa tinh điều âm dương,

通 我 華 精 調 陰 陽

Trú nhật chiêu chiêu, dạ tự thủ,

晝 日 昭 昭 夜 自 守

Khát tự đắc ẩm, cơ tự bão.» (chương 19)

渴 自 得 飲 饑 自 飽

Tung Ẩn Tử bình đoạn Ngoại Cảnh này rất hay, ta có thể mượn một đoạn để soi sáng thêm cho chương này:

Tung Ẩn Tử viết: «Trong lòng tâm và ý, theo cái lý động tĩnh, mà tìm cho ra được Nguyên Thần. Đến khi Nguyên Thần đã hiện thời ban ngày sáng chói, ban đêm giữ yên. Thế tức là Nguyên Thần mà hiện, thời mộng mị không còn sinh. Ngày thời chói chang rạng rỡ nơi Huỳnh Đình, đêm thời êm đềm tự thủ nơi Huỳnh đình. Chói chang rạng rỡ, nghĩa là không một làn mây mờ che phủ, êm đềm tự thủ là không có gì đến quấy nhiễu.» [1]

[1] Tung Ẩn Tử, Huỳnh đình ngoại cảnh chú, quyển Hạ, tr. 7b.

Tung Ẩn Tử có những lời bình nhiều khi rất trác tuyệt, ví như khi bình về Thái Hòa Nguyên khí (Xem Nội cảnh chương 30, Ngoại cảnh Tung Ẩn Tử, quyển Hạ, tr. 6a, chú) Ông có thơ:

Thái Hòa Nguyên khí, nhân tự hữu,             太 和 元 氣 人 自 有

Chỉ thị ngu phu bất thức chân.                      只 是 愚 夫 不 識 真

Vạn kiếp thiên sinh tằng nhất hội,                 萬 劫 千 生 曾 一 會

Kim sinh bất độ đãi hà sinh…                        今 生 不 度 待 何 生

Dịch: Thái Hòa nguyên khí ai cũng có,

Lẽ ấy ngu phu há biết sao ?

Nghìn đời vạn kiếp, nay mới gặp,

Đời này chẳng độ, đợi khi nào ?…