Đạo chính là Tuyệt Đối Thể, là Bản Thể thường hằng đã sinh xuất ra vũ trụ, vạn hữu, và luôn tiềm ẩn trong đáy lòng vạn hữu.

Vì là Tuyệt Đối Thể, nên Đạo không thể bàn cãi được. không thể danh xưng được. Tất cả mọi nghị luận về Đạo, tất cả mọi danh xưng về Đạo, vì nằm trong hình, danh, sắc, tướng, nên đều cưỡng ép, bất xứng, chỉ có thể cho ta thấy ít nhiều khía cạnh của Đạo.

-a. Tĩnh tức là trạng thái chưa hiển dương, chưa sinh xuất ra vũ trụ, quần sinh (Tiên Thiên, Vô Vi, Diệu).

-b. Động, tức là trạng thái đã hiển dương, đã sinh xuất vũ trụ (Hậu Thiên, Hữu Vi, Kiếu).

Đã hiển dương thời có công trình vân vi, hình thanh, danh sắc, độ số.

Nhưng Đạo, dầu chưa hay đã hiển dương, cũng vẫn chỉ là một Thực thể siêu vi, duy nhất. Danh hiệu tuy khác, nhưng thực thể vẫn một.

Đạo thể siêu vi ấy chính là Cửa Thiêng sinh xuất mọi nguồn huyền vi, áo diệu trong hoàn võ.

Những tư tưởng then chốt trên đã được trình bày nơi Chương I, Đạo Đức Kinh, như sau:

Lưu Tư, tác giả cuốn Bạch Thoại Dịch Giải Lão Tử, có toát lược và phân loại các lời bình luận của Lão Tử trong Đạo Đức Kinh như sau:

-Hầu vương nhược năng thủ chi, vạn vật tương tự tân (chương 32)

-Thiên đắc Nhất dĩ thanh, thần đắc Nhất dĩ linh, Cốc đắc Nhất dĩ doanh, địa đắc Nhất dĩ ninh, hầu vương đắc Nhất nhi thiên hạ trinh. (chương 39)

-Đạo sinh Nhất, Nhất sinh Nhị, Nhị sinh Tam, Tam sinh vạn vật. (chương 42)

c. Chữ Tự 自 (mình). Ý nói Thái cực bao quát Âm Dương ấy, đã sẵn có nơi mình.

Tất cả hợp thành chữ Thủ. Ý nói: Thái Cực hay Đạo đã tiềm ẩn ngay trong đầu não ta.

Sách Tu Chân Tiệp Cảnh viết: Đầu là nơi tối cao trong con người, thống toàn thân Dương khí. Khí Dương nơi người đều hội tụ nơi đó, y như vị Nguyên thủ quốc gia, tôn trưởng trong nhà. Đã thế, trong đầu còn tàng ẩn một Huyền Khiếu. Đạo từ Hư Vô mà sinh ra Hữu cũng bắt đầu từ đó. Từ Hữu phản về Hư, cũng không thể bỏ khiếu đó mà cầu nơi đâu xa lạ. [1]

-Chữ Sước gồm chữ Sách hay Khuể là nửa bước, là bước đi và chữ Chỉ là ngừng lại.

Ý nói: Đã hiểu Đạo thời phải hành trì, phải xử sự cho thuận tự nhiên, khi đáng làm, thời làm, khi đáng nghỉ, thời nghỉ.

René Guénon giải rằng: Đạo vì gồm chữ Thủ và chữ Sước, tức là Đầu và Chân, nên tượng trưng cho cả Thuỷ lẫn Chung. [2]

Dựa vào Từ Nguyên của chữ Đạo, ta có thể vịnh chữ Đạo như sau

Các tác giả Âu Châu đã dịch chữ Đạo là Voie (Đường) là Principe (Nguyên thủ) v.v...

Gần đây Đạo Thiên Chúa cũng dùng chữ Đạo để dịch chữ Logos, tức Ngôi Hai Thiên Chúa. Ví dụ: Nơi chương Nhất thánh John ta đọc: Thái Sơ hữu Đạo, Đạo dữ Thần (Thượng Đế) đồng tại, Đạo tức thị Thần (Thượng Đế). [3]

Đạo, Vô Cực, Hư, Hư Vô, Hộng Mông, Hỗn Độn, Khí, Tiên Thiên chi khí.

Đạo, Thái Cực, Nhất, Thái Hoà, Nguyên Khí, Hạo Nhiên Chi Khí, Tổ Khí, Tổ Khiếu, Huyền Tẫn Môn, Huyền Quan Khiếu, Cốc Thần.

Lúc ấy, Đạo hay Thái Cực ẩn tàng trong lòng sâu vạn hữu, để làm căn cơ, chủ chốt.

Huỳnh Nguyên Kiết viết: Thiên Địa vị phân, Thái Cực tại thiên chi thuỷ. Thiên địa ký phân, Thái Cực tại Thiên Địa chi trung. [4]

Đạo, Trung, Thiên Địa chi trung, Thiên Khu,[5] Căn Nguyên, Căn Cơ, Căn Bản, Thần, Trung Hoàng cung, Huỳnh Bà Xá, Qui Trung, Viên Trung, Mậu kỷ Môn, Huyền Tẫn Môn, Chủ Nhân Ông, Tử Đơn, Xích Thành Đồng tử, Nê Hoàn Phu Nhân.

Tuy lồng trong giữa mọi biến thiên, nhưng tính chất của Đạo lúc ấy vẫn là Hư Cực Tĩnh Đốc, Bất biến.

B. Đức.

Nếu Đạo là Bản Thể, là Căn Nguyên thì Đức là sự hiển dương của Đạo, là mọi Hiện Tượng trong trời đất này. Nó bao gồm:

Wieger, nơi trương 14 Đạo Đức Kinh chú giải chữ Đức như sau:

(Đạo tán ra thành Đức, nếu Đạo như cuộn tơ, thì Đức như là cuộn tơ xổ lần ra, và cuộn dần lại.)

Sự Xổ lần cuộn tơ Tạo Hoá đó, Âu Châu gọi là: Developpement, Evolution, Catabase, Déroulement, Enwichtlung.

Trang Tử gọi đó là Xuất Cơ: Sự tiến ra Hữu Hình (Sortie dans le Manifesté).

Trung Dung gọi là: Phóng chi tắc di lục hạp (Tung ra tản mạn khắt muôn phương Trời).

Sự Cuộn dần cuộn tơ Tạo Hoá đó, Âu châu gọi là: Enveloppement, Enroulement, Involution, Anabase,

Trung Dung gọi đó là: Quyển chi tắc thoái tàng ư mật (Thu cuốn lại, dấu nơi ẩn áo).

Đạo Đức Kinh đã dùng 2 chữ Thượng Đức để mô tả vị Chân Nhân đạt Đạo. (Đạo Đức Kinh, chương 38).

Điều đó hợp lý, vì người đạt Đạo, là người có được Đạo hiển linh trong tâm hồn mình, và biết dùng đời mình để làm hiển dương Chân, Thiện, Mỹ của Đạo.

ĐẠo và ĐỨc.

2. Khi chưa có vũ trụ thời chỉ có Đạo. Lúc ấy, Đạo ở thể tĩnh, thể tiềm ẩn.

3. Khi đã có trời đất, thì Đạo ẩn tàng trong lòng sâu vạn hữu và hiển dương bằng Đức.

Đức bao quát mọi biến hoá, cho nên Đức là quyền năng vô biên của Đạo. Thấy được Đạo và sự biến hoá vô biên của Đạo là thấy được cả 2 bề động tĩnh của đất trời. Đạo Lão gọi thế là Diệu Khiếu Tề Quan.

René Guénon, trong quyển Le Symbolisme de la Croix, nơi chương VII: La Révolution des Oppositions, đã bình luận hết sức là sâu sắc, xác đáng về 2 chữ Đạo Đức. Nên tham khảo.

Văn Đạo Tử một hôm gặp một Đạo sĩ, liền mời vào nhà đãi đằng, xong mới hỏi đâu là Huyền Môn Diệu Chỉ. Đạo sĩ đáp:

心即是道，道即是心。心與道離，則入六道三途，心與道合，則造蓬來三島。

Tâm tức thị Đạo, Đạo tức thị Tâm. Tâm dữ Đạo ly, tắc tạo Lục Đạo Tam Đồ. Tâm dữ Đạo hợp tắc tạo Bồng Lai, Tam Đảo.

Những câu vắn tắt trên có tính cách thức tỉnh con người, ta nên học thuộc.

Chương này có mục đích giúp chúng ta nhận ra được Thiên Căn, Đạo Cốt trong ta, giúp ta sống đời đạo đức, trở nên vẻ sáng của Trời, sự hiển dương của Đạo.

Nó cũng cho ta thấy rằng: Sống phải phối kết với Trời, “dữ Đạo hợp chân”. Đó mới chính là nguyện vọng của các đạo gia chân chính.

CHÚ THÍCH

[1] Thủ cư nhân thể tối cao địa vị, thống toàn thân chi Dương nhi hội tụ chi, do quốc chi nguyên thủ, gia chi tôn trưởng. Cánh dĩ kỳ trung, ẩn tàng Huyền Khiếu. Đạo tự Hư Vô nhi hữu, thực thuỷ ư thử xứ. Do Hữu hoàn Vô, bất năng xả thử nhi tha cầu dã...

Tu Chân Tiệp Cảnh, tr. 1a, 1b.

[2] Le mot Tao, littéralement “Voie” qui désigne le Principe. est représenté par un caractère idéographique qui réunit les signes de la tête et des pieds, ce qui équivaut au symbole de l’’Alpha et de l’Oméga dans les traditions occidentales.

René Guénon, Le Symbolisme de la Croix, 3ème Édition, Véga, Paris, 1957, p. 50, note 10.

[3] Tân Ước Toàn Thư, Thánh Thư Công Hội Hương Cảng ấn hành.

[4] Huỳnh Nguyên Kiết, Lạc Dục Đường Ngữ Lục, tr. 50.

[5] Hiện Đại Đạo gia tu luyện bảo điển, tr. 113.

[6] Nguyễn Văn Thọ, Thái Cực Luận, tr. 217-258.

[7] 與道為體，超出天地

Tính Mệnh Khuê Chỉ, q. Nguyên, tr. 6a.

[8] 真人契道，故曰至人。

Động Huyền Linh Bảo Tất Pháp, tr. 2b.

[9] Tiên Học Diệu Tuyển, tr. 9.

TINH HOA CÁC ĐẠO GIÁO

CHƯƠNG VI

LÃO GIÁO

ĐẠO ĐỨC CHÂN THUYÊN

ĐẠO ĐỨC LÀ GÌ?

A. ĐẠO.

B. Đức.

ĐẠo và ĐỨc.