|
»
mục lục
PHẦN II - BÌNH DỊCH
CHƯƠNG 16
THƯỢNG ĐỔ
上 睹
A. KINH
VĂN
1. Thượng đổ Tam nguyên như liên châu,
上 睹 三 元 如 連 珠
2. Lạc lạc minh cảnh, chiếu cửu ngung,
落 落 明 景 照 九 隅
3. Ngũ linh dạ chúc hoán bát khu,
五 靈 夜 燭 煥 八 區
4. Tử tồn nội hoàng dữ ngã du,
子 存 內 皇 與 我 遊
5. Thân phi phượng y, hàm hổ phù,
身 披 鳳 衣 銜 虎 符
6. Nhất chí bất cửu, thăng Hư vô,
一 至 不 久 昇 虛 無
7. Phương thốn chi trung niệm thâm tàng,
方 寸 之 中 念 深 藏
8. Bất phương, bất viên, bế dũ song,
不 方 不 圓 閉 牖
窗
9. Tam thần hoàn tinh lão phương tráng.
三 神 還 精 老 方 壯
10. Hồn phách nội thủ, bất tranh cạnh,
魂 魄 內 守 不 爭 競
11. Thần sinh phúc trung, hàm ngọc đang,
神 生 腹 中 銜 玉 當
12. Linh chú u khuyết, na đắc táng.
靈 注 幽 闕 那 得 喪
13. Lâm điều vạn tầm khả âm trượng,
琳 倏 萬 尋 可 蔭 仗
14. Tam hồn tự ninh, Đế thư mệnh.
三 魂 自 寧 帝 書 命
B. LƯỢC DỊCH
Trông lên Tam nguyên như liên châu,
Linh lung minh cảnh, chiếu cửu ngung,
Ngũ tinh, đêm chiếu, rực tám khu,
Cẩn thủ Nội Hoàng cùng ta du,
Thân mặc áo phượng, ngậm hổ phù,
Chỉ trong khoảng khắc lên Hư vô,
Giữ gìn lòng son lắng tâm tư,
Ngũ quan kỹ lưỡng, gài cửa giả,
Tam thần hoàn tinh, già hóa trẻ,
Hồn phách nội thủ, không tranh cạnh,
Trong lòng thần sinh, châu ngọc mang,
Linh tàng u khuyết, không thất tán,
Như cây muôn tầm, rủ bóng nương,
Tâm hồn thư thái, ghi tiên ban...
C. CHÚ THÍCH
Câu 1. Thượng đổ Tam Nguyên như liên châu.
上 睹 三 元 如 連 珠
Đổ
睹:
Xem. Cũng viết là
覩.
Tam Nguyên
三 元:
Tam tố: (màu tím, màu vàng, màu trắng của nguyên
khí. Tam nguyên này đều là tinh hoa, nguyên khí trong người, khinh
thanh, nên ở Thượng cung đầu não, vì thế nói thượng đổ
上 睹
(nhìn lên).
Như liên châu
如 連 珠:
Thiên văn có câu: Nhật nguyệt hợp bích, ngũ tinh
liên châu
日 月 合 璧 五 星 連 珠
(Mặt trời, mặt trăng và ngũ tinh đứng thành một
hàng thẳng).
Liên châu
連 珠:
Ngọc xếp liền nhau.
Câu 2. Lạc lạc minh cảnh chiếu cửu ngung.
落 落 明 景 照 九 隅
Lạc lạc
落 落:
Phi phàm, thoát tục.
Minh cảnh
明 景:
Cảnh tượng sáng láng.
Cửu ngung
九 隅:
Chín cung trên đầu.
Câu 3. Ngũ linh dạ chúc, hoán bát khu.
五 靈 夜 燭 煥 八 區
Ngũ linh
五 靈:
Ngũ tinh
五 星:
Kim
金,
Mộc
木,
Thủy
水,
Hỏa
火,
Thổ
土.
Dạ chúc
夜 燭:
Như đuốc sáng ban đêm.
Hoán
煥:
Sáng sủa, rực rỡ.
Câu 4. Tử tồn nội hoàng, dữ ngã du.
子 存 內 皇 與 我 遊
Tử
子:
Bạn (cách xưng hô kính trọng).
Tồn Nội Hoàng
存 內 皇:
Giữ gìn được thần linh nội tại.
Dữ ngã du
與 我 遊:
Cùng ta đi ngao du. Ngã
我
đây là tác giả sách.
Câu 5. Thân phi phượng y, hàm hổ phù.
身 披 鳳 衣 銜 虎 符
Thân phi phượng y
身 披 鳳 衣:
Mình mặc áo thêu phượng.
Hàm hổ phù
銜 虎 符:
Mang tín phù có hình mặt hổ.
Câu 6. Nhất chí bất cửu, thăng Hư vô.
一 至 不 久 昇 虛 無
Nhất chí bất cửu
一 至 不 久:
Chẳng bao lâu.
Thăng Hư vô
昇 虛 無:
Lên trời, lên tiên, lên cõi hư vô.
Vụ Thành Tử giải câu này như sau: «Nhất
一
là tiếng dùng để gọi Vô
無.
Học đạo cho chuyên nhất, sẽ
đồng thể với thần linh. Thế là thần tiên có thể nhờ công phu mà tới được
vậy. Trang tử nói: Người mà biết được Nhất, mọi việc sẽ xong.» (Nhất
giả, Vô chi xưng dã. Học đạo chuyên nhất, dữ Linh đồng thể, thần tiên
khả trí dã. Trang Tử vân: Nhân năng tri Nhất, vạn sự tất
一 者,
無 之 稱 也. 學 道 專 一,
與 靈 同 體, 神 仙 可 致 也.
莊子 云 : 人 能 知 一 萬 事 畢).
Câu 7. Phương thốn chi trung niệm thâm tàng.
方 寸 之 中 念 深 藏
Phương thốn
方 寸:
Vụ Thành Tử giải là huyệt Quan Nguyên
關 元
ở dưới rốn 3 tấc. Tôi vẫn cho rằng: Phương thốn là Tấc vuông là Tâm, là
Linh đài. Như vậy Nê Hoàn cung cũng gọi được là Phương thốn. Tiên học
từ điển cũng giải Phương thốn là Nhân tâm.
Niệm thâm tàng
念 深 藏:
Giữ gìn cho cẩn mật.
Câu 8. Bất phương bất viên bế dũ song.
不 方 不 圓 閉 牖
窗
Bất phương, bất viên
不 方 不 圓:
Vụ Thành Tử giải là bất động bất tĩnh.
Bế dũ song
閉 牖
窗:
Đóng khóa
của ngũ quan. Chữ
窗 (song): cửa sổ.
Tham Đồng Khế có câu:
Nhĩ mục khẩu tam bảo,
耳 目 口 三 寶
Bế tắc vật phát thông.
閉 塞 勿 發 通
Chân nhân tiềm thâm uyên,
真 人 潛 深 淵
Phù du thủ qui trung.
浮 遊 守 規 中
(Tai mắt miệng là thân tam bảo,
Đóng khóa cho chu đáo, cho chăm.
Chân nhân sống rất thâm trầm,
Nhởn nhơ, khinh khoát ôm cầm Khuôn
Thiêng…)
Câu này Bản Tử Hà đổi là: Bất phương bất viên bế dũ song
不 方 不 圓 閉 牖 窗.
Câu 9. Tam thần hoàn qui, lão phương tráng.
三 神 還 精 老 方 壯
Tam thần
三 神:
Tam Nguyên chi thần
三 元 之 神.
Hoàn tinh
還 精:
Phản bản hoàn nguyên
返 本 還 元,
phản hoàn qui căn
返 還 歸 根.
Vụ Thành Tử giải: Đem được tinh thần qui tụ về tam điền, sẽ được diên
niên (Hoàn tinh thần ư tam điền, tắc cửu thọ diên niên dã
還 精 神 於 三 田,
則 久 壽 延 年 也).
Câu 10. Hồn phách nội thủ, bất tranh cạnh.
魂 魄 內 守 不 爭 競
Hồn phách nội thủ
魂 魄 內 守:
Giữ hồn phách không cho tản lạc đi.
Bất tranh cạnh
不 爭 競:
Hồn phách hòa hài, không còn cạnh tranh nhau.
Câu 11. Thần sinh phúc trung hàm ngọc đang.
神 生 腹 中 銜 玉 當
Thần sinh phúc trung
神 生 腹 中:
Thần sinh ra trong lòng.
Ngọc đang
玉 當:
Ngọc trên mũ, hay tai.
Thế tức là: Thần trời đất hiển lộ ra (Nhất Chân đặc lộ
一 真 特 露.
Tử Hà tử). Tử Hà cho rằng: Những người có được Thiên chân trong
người sẽ được gọi là Hàm Hư tử [người chứa được Hư trong mình] (Nhất
Chân đặc lộ, thử nhân danh Hàm Hư tử
一 真 特 露,此
人名 涵 虛 子).
Tử Hà cũng xưng mình là Hàm Hư Tử.
Câu 12. Linh chú u khuyết, na đắc táng.
靈 注 幽 闕 那 得 喪
Linh chú u khuyết
靈 注 幽 闕:
Thần tàng nơi tâm khảm.
Thế tức là Tồn thần thủ Nhất
存 神 守 一.
Na đắc táng
那 得 喪:
Làm sao mai một được.
Câu 13. Lâm điều vạn tầm, khả âm trượng.
琳 倏 萬 尋 可 蔭 仗
Lâm điều
琳 倏:
Cây ngọc (ngọc thụ
玉 樹).
Vạn tầm
萬 尋:
Vạn trượng (cao viễn
高 遠).
Khả âm trượng
可 蔭 仗:
Có thể nhờ cậy, nương tựa được.
Câu 14. Tam hồn tự ninh, Đế thư mệnh.
三 魂 自 寧 帝 書 命
Khi đã thành được Chân đạo thì tên sẽ được ghi vào sổ trời.
D. BÌNH
GIẢNG
Chương này là một trong những chương quan trọng, vì Ngoại cảnh đã lặp
lại tới 4 câu.
Nội cảnh:
Phương thốn chi trung niệm thâm tàng,
方 寸 之 中 念 深 藏
Tam thần hoàn tinh lão phương tráng…
三 神 還 精 老 方 壯
Linh chú u khuyết, na đắc táng,
靈 注 幽 闕 那 得 喪
Lâm điều vạn tầm, khả âm trượng.
琳 倏 萬 尋 可 蔭 仗
Ngoại cảnh chương 4:
Phương thốn chi trung cẩn cái tàng,
方 寸 之 中 謹 蓋 藏
Tinh thần hoàn qui, lão phục tráng,
精 神 還 歸 老 復 壯
Hiệp dĩ u khuyết, lưu hạ cánh,
俠 以 幽 闕 流 下 竟
Dưỡng tử ngọc thụ, lệnh khả trượng.
養 子 玉 樹 令 可 杖
Chương này bàn về vấn đề đem Tinh thần trở về Căn Nguyên của nó
(tinh thần qui căn
精 神 歸 根).
Đem tinh khí thần qui tụ về Nê Hoàn Cung, tức là tam hoa tụ đỉnh, ngũ
khí triều nguyên
三 華 聚 頂,
五 氣 朝 元.
Lúc ấy tâm thần sẽ rực rỡ, như có ngũ tinh liên châu, nhật nguyệt hợp
bích chiếu soi. (Các câu 1, 2, 3).
Tam hoa mà hợp nhất, sẽ sánh vai tiên tử, thăng Hư vô (câu 4, 5, 6). Hãy
giữ cho Chân Thần hội tụ ở Trung Cung, hãy bế tỏa ngũ quan (câu 7, 8)
như lời Tham Đồng Khế:
Nhĩ mục khẩu tam bảo,
耳 目 口 三 寶
Bế tắc vật phát thông.
閉 塞 勿 發 通
Chân nhân tiềm thâm uyên,
真 人 潛 深 淵
Phù du thủ qui trung.
浮 遊 守 規 中
(Xem lời dịch ở phần chú thích chương này nơi câu 8).
Hồn phách mà không tản lạc, mà không chống đối nhau (Câu 9, 10, 11),
Chân thần tự nhiên sẽ hiển lộ. (Câu 11).
Nếu có Chân Thần tiềm tàng ở nơi tâm khảm, thì làm sao mà bị tử vong
được (Câu 12).
Lúc ấy con người sẽ như một cây ngọc, tươi tốt rườm rà, cao muôn tầm tỏa
bóng, cho muôn người nương náu (Câu 13).
Lúc ấy con người sẽ thấy tâm thần an lạc, và tên tuổi sẽ được ghi vào
tiên tịch (Câu 14).
Thế tức là Đắc Nhất vạn sự tất
得 一 萬 事 畢.
|