» mục lục                                                       PHẦN II - BÌNH DỊCH

CHƯƠNG 23

TRỊ SINH

治 生

A. KINH VĂN

1. Trị sinh chi đạo liễu bất phiền,

治 生 之 道 了 不 煩

2. Đản tu Đỗng Huyền dữ Ngọc Thiên.

但 修 洞 玄 與 玉 篇

3. Kiêm hành hình trung bát cảnh thần,

兼 行 形 中 八 景 神

4. Nhị thập tứ chân xuất tự nhiên,

二 十 四 真 出 自 然

5. Cao củng vô vi hồn phách an,

高 拱 無 為 魂 魄 安

6. Thanh tĩnh thần hiện dữ Ngã ngôn,

清 靜 神 見 與 我 言

7. An tại tử phòng vi mạc gian,

安 在 紫 房 幃 幙 間

8. Lập tọa thất ngoại tam ngũ huyền,

立 坐 室 外 三 五 玄

9. Thiêu hương, tiếp thủ Ngọc hoa tiền,

燒 香 接 手 玉 華 前

10. Cộng nhập thái thất tuyền ki môn.

共 入 太 室 璇 璣 門

11. Cao nghiên điềm đạm đạo chi viên,

高 研 恬 淡 道 之 園

12. Nội thị mật phán, tận đổ chân,

內 視 密 盼 盡 睹 真

13. Chân nhân tại kỷ mạc vấn lân,

真 人 在 己 莫 問 鄰

14. Hà xứ viễn sách cầu nhân duyên.

何 處 遠 索 求 因 緣

B. LƯỢC DỊCH

Cái phép dưỡng sinh chẳng tần phiền,

Chỉ tu Động Huyền với Ngọc Thiên,

Kiêm hành hình trung bát cảnh thần,

Điều hòa chân khí cho tự nhiên,

Siêu tuyệt vô vi, thần hồn an,

Thanh tĩnh, thần hiện cùng ta bàn,

Ngự tại tử phòng, óc não gian,

Đứng, ngồi bên ngoài dăm ba thần,

Đốt hương, tiếp tay, tại mục tiền,

Cùng vào Thái thất, Tuyền ky môn,

Điềm đạm hư vô, chơi vườn Đạo,

Phản quang nội chiếu, sẽ thấy Thần,

Thần tại lòng ta, gần thật gần,

Còn phải đi đâu, hỏi với thăm.

C. CHÚ THÍCH

Câu 1. Trị sinh chi đạo liễu bất phiền.

治 生 之 道 了 不 煩

Bản Tử Hà: Trị sinh chi đạo bất khả phiền.

治 生 之 道 不 可 煩

Đạo trị sinh cốt tại vô vi 無 為, thanh giản 清 簡.

Câu 2. Đãn tu Đỗng Huyền dữ Ngọc Thiên.

但 修 洞 玄 與 玉 篇

Đỗng Huyền 洞 玄: Đỗng Huyền Linh Bảo.

Ngọc Thiên 玉 篇: Huỳnh đình.

Câu 3. Kiêm hành hình trung bát cảnh thần.

兼 行 形 中 八 景 神

Bát cảnh thần 八 景 神: Ngọc Vĩ kinh 玉 緯 經 nói: Ngũ tạng có Bát quái đại thần, bảo vệ thần Thái nhất.[1] Bát quái đại thần tức là Bát cảnh thần.

Câu 4. Nhị thập tứ chân xuất tự nhiên.

二 十 四 真 出 自 然

Nhị thập tứ chân 二 十 四 真: Nhị thập tứ khí trong người. Tử Hà cho rằng: Nhị thập tứ chân là Lục căn, Bát thức, tam hồn, thất phách; hoặc 24 vị thần nơi con người.

Theo Tử Hà, trong thân người có Tam bộ. Mỗi bộ có Bát cảnh thần. Tổng cộng là 24. Tử Hà có ghi lại tên 24 vị thần trong 3 bộ đó. Nơi đây tôi không chép lại.

Vụ Thành tử giảng khác với Tử Hà.[2]

Câu 5. Cao củng vô vi thần hồn an.

高 拱 無 為 魂 魄 安

Tử Hà giải Cao củng vô vi là tập hợp các vị thần về Nê Hoàn. Vụ Thành Tử giải câu này là: Hành vong tọa vong 行 忘 坐 忘, ly hình khứ trí 離 形 去 智. Cao củng Vô vi như vậy là nhập đại định.

Câu 6. Thanh tĩnh thần hiện dữ ngã ngôn.

清 靜 神 見 與 我 言

Vụ Thành Tử giải, nếu có thể thanh, có thể tĩnh, thời Tâm thần sẽ hiện ra.[3] Tử Hà giải Thanh tĩnh thần là Đạo tâm 道 心, là thần Thanh Tĩnh.

Câu 7. An tại Tử phòng, vi mạc gian.

安 在 紫 房 幃 幙 間

Bản Tử Hà: An tại Tử phủ vi mạc gian.

安 在 紫 府 幃 幙 間

Tử Phủ 紫 府: Nê Hoàn, tức là Quỳnh thất.

Vi mạc 幃 幙: Màn che trướng rủ.[4]

Câu 8. Lập tọa thất ngoại tam ngũ huyền.

立 坐 室 外 三 五 玄

Tam ngũ 三 五 là Tam gia:

Đông tam Nam nhị đồng thành ngũ, (3+2=5)

東 三 南 二 同 成 五

Bắc Nhất Tây phương Tứ cộng chi (1+4=5)

北 一 西 方 四 共 之

Mậu kỷ tự cư sinh sổ Ngũ (Mậu kỷ trung cung: 5)

戊 己 自 居 生 數 五

Tam gia tương kiến kết Anh nhi.

三 家 相 見 結 嬰 兒

Vụ Thành tử giải là tam điền ngũ tạng (3 đan điền và ngũ tạng).[5]

Câu 9. Thiêu hương tiếp thủ ngọc hoa tiền.

燒 香 接 手 玉 華 前

Ngọc hoa 玉 華: là Thiên đình 天 庭 ở giữa hai chân mày (lưỡng mi gian 兩 眉 間).[6]

Câu 10. Cộng nhập Thái thất, Tuyền ky môn.

共 入 太 室 璇 璣 門

Chư thần cùng vào Nê Hoàn cung, tức là Tử phủ, Thái Thất, Lay Tuyền Ky môn (Tuyền Ky là Trung khu Bắc cực).

Câu 11. Cao nghiên điềm đạm đạo chi viên.

高 研 恬 淡 道 之 園

Bản Tử Hà: Cùng nghiên điềm đạm Đạo chi viên.

窮 研 恬 淡 道 之 園

Cũng như Đạo Đức kinh nói: Trí hư cực, thủ tĩnh đốc .

Câu 12. Nội thị mật phán tận đổ chân.

內 視 密 盼 盡 睹 真

Bản Tử Hà: Nội thị mật miến, tận đổ chân.

內 視 密 眄 盡 睹 真

Huỳnh Đình luôn đề cao: hồi quang phản chiếu.

Câu 13. Chân nhân tại kỷ, mạc vấn lân.

真 人 在 己 莫 問 鄰

Câu này đúng là ý nói: Trời chẳng xa người.

Câu 14. Hà xứ viễn sách, cầu nhân duyên.

何 處 遠 索 求 因 緣

Cần gì mà phải tìm tòi đâu xa ?

D. BÌNH GIẢNG

Ngoại Cảnh (chương 11) toát lược chương này như sau:

Vật hữu tự nhiên, sự bất phiền,

物 有 自 然 事 不 煩 (như câu 1 Nội Cảnh)

Thùy củng vô vi, thân tự an.

垂 拱 無 為 身 自 安 (như câu 5 Nội Cảnh)

Thể hư vô vật tâm tự nhàn.

體 虛 無 物 心 自 閒 (như câu 5 Nội Cảnh)

Tịch mịch khoáng nhiên khẩu bất ngôn,

寂 寞 曠 然 口 不 言 (như câu 6 Nội Cảnh)

Tu hòa độc lập Chân nhân cung,

修 和 獨 立 真 人 宮 (như câu 7, 8, 9 Nội Cảnh)

Điềm đạm vô dục tồn đức viên.

恬 淡 無 欲 存 德 園 (như câu 11 Nội Cảnh)

Thanh tịnh hương khiết ngọc nữ tồn,

清 淨 香 潔 玉 女 存 (như câu 9 Nội Cảnh)

Tu đức minh thiện đạo chi môn.

修 德 明 善 道 之 門 (như câu 11 Nội Cảnh)

Ý nghĩa chương này như vậy cũng dễ thâu tóm được:

1. Tu đạo, nếu đi đúng đường lối tự nhiên, sẽ giản dị, vì đạo chẳng qua là theo đúng định luật phát triển, tiến hóa tự nhiên mà thôi. (Câu 1-4)

2. Chương này đề cao chủ trương thanh tĩnh, điềm đạm vô, vi, vô dục của đạo Lão (câu 5, 6), và như vậy về phương diện Vô Vi, cũng đã dập theo đúng khuôn mẫu của Đạo Đức Kinh, của Xung Hư Chân kinh, của Nam Hoa Kinh.[7]

3. Nếu chúng ta biết điềm đạm hư tĩnh, nội quan quán chiếu, sẽ thấy Trời chẳng xa người, thần minh đã ở ngay trong tâm thần ta (các câu từ 5 đến 14).

[1] Vụ Thành tử chú: Ngũ tạng hữu bát quái đại thần túc vệ Thái nhất. Bát sử giả chủ bát tiết nhật. Bát quái hợp Thái nhất vi cửu cung. Bát quái ngoại hữu thập nhị lâu. Lâu vi hầu lung dã. Tề trung vi Thái nhất quân, chủ nhân chi mệnh dã. Nhất danh Trung cực, nhất danh Thái uyên, nhất danh Côn lôn, Đặc xu. Chủ thân trung vạn nhị thiên thần dã. (Ngũ tạng có Bát quái đại thần, bảo vệ Thái nhất. Tám vị này thi hành công việc vào những ngày bát tiết. Bát quái hợp với Thái nhất làm 9 cung. Bên ngoài bát quái có 12 lầu. Lầu là cuống họng. Trong rốn là thần Thái nhất, nắm giữ sinh mệnh con người; còn có tên là: Trung cực, Thái uyên, Con lôn, Đặc xu, làm chủ 12 ngàn vị thần trong thân thể con người) 玉 緯 經 云 : 五 藏 有 八 卦 大 神, 宿 衛 太 一 八 使 者 主 八 節 日. 八 卦 合 太 一 為 九 宮 八 卦 外 有 十 二 樓. 樓 為 喉 嚨也 臍 中 為 太 一 君, 主 人 之 命 也 一 名 中 極, 一 名 太 淵, 一 名 崑 崙, 一 名, 一 名 特 樞. 主 身 中 萬 二 千 神 也 (Bát tiết: Theo Hứa Chỉ Tịnh chú Cảm Ứng Thiên, bát tiết là bốn lập, hai phân, và hai chí. Đó là những ngày mà chư thần tra lục tội lỗi thế nhân 四 立, 二 分. 二 至 叫 八 節. 這 是 諸神 錄 人 罪 過 之 日. Trung Hoa Đạo Học Thông Điển chú: Bát tiết là lập xuân, xuân phân, lập hạ, hạ chí, lập thu, thu phân, lập đông, đông chí.)

[2] Vụ Thành tử chú: Thiên hữu nhị thập tứ chân khí, nhân thân diệc hữu chi. Hựu tam đan điền chi sở, tam bát nhị thập tứ chân nhân, giai tự nhiên chi đạo khí dã (Trời có 24 chân khí, con người cũng thế. Lại ở chỗ 3 đan điền, có 3 lần 8 là 24 vị chân nhân, đều là những đạo khí tự nhiên) 天 有 二 十 四 真 氣, 人 身 亦 有 之. 又 三 丹 田 之 所, 三 八 二 十 四 真 人, 皆 自 然 之 道 氣 也.

[3] Vụ Thành tử chú: Năng thanh năng tĩnh, tắc tâm thần tự hiện. Cơ lãm vô ngoại, nhi dữ kỷ ngôn. Tức vị Huỳnh Đình chân nhân. (Có thể thanh, có thể tĩnh thì tâm thần tự hiện. Then chốt xem không nằm ở ngoài mà nói là ở trong thân ta, tức là Huỳnh Đình chân nhân) 能 清 能靜, 則 心 神 自 見. 機 覽 無 外, 而 與 己 言.即 謂黃 庭 真 人.

[4] Vụ Thành tử chú: Tử phòng vi mạc, nhất danh Giáng cung, vị Xích thành trung đồng tử sở an chi xứ. Tồn tư thần, kỳ trạng như thử. (Tử phòng vi mạc còn gọi là Giáng cung, tức là chỗ an cư của vị đồng tử trong Xích thành [tức là thần tim]. Tồn tư vào vị thần này [sẽ thấy] trạng thái của thần như thế) 紫 房 幃 幙, 一 名 絳 宮, 謂 赤 城 中 童 子 所 安 之 處. 存 思 神, 其 狀 如 此.

[5] Vụ Thành tử chú: Vị Bát cảnh cập nhị thập tứ chân thần doanh hộ nhân thân, tắc tam điền ngũ tạng, chân khí điều nhu, vô tai bệnh dã ([Câu này] ý nói thần bát cảnh và 24 chân thần bảo vệ thân thể con người, như thế 3 đan điền, ngũ tạng, và chân khí sẽ điều hoà êm ái; không có tai hoạ bệnh tật gì xảy ra.) 謂 八 景 及 二 十 四 真 神 營 護 人 身, 則 三 田 五 藏, 真 氣 調 柔, 無 災 病 也.

[6] Vụ Thành tử chú: Ngọc hoa tức Hoa cái chi tiền. Vị mi gian Thiên đình dã. Bách thần chi tông nguyên, chân nhân chi quật trạch, tòng diện nhi tồn chi dã (Ngọc hoa ở trước hoa cái, ý nói Thiên đình nằm giữa hai chân mày. Đó là tông nguyên của 100 thần, là chỗ ở của chân nhân, do đó [người tu] từ mặt của mình mà luyện phép tồn thần) 玉 華 即 華 蓋 之 前. 謂 眉 間 天 庭 也. 百 神 之 宗 元, 真 人 之 窟 宅, 從 面 而 存 之 也.

[7] Xem Đạo Đức Kinh, các chương 2, 3, 10, 37, 38, 43, 48, 57, 63, 64. Xem Xung Hư Chân kinh các chương 2, đoạn J, chương 8 đoạn H. Xem Nam Hoa Kinh chương 6, G. 7, F. 10, D. 11 A, DF. 12 A, B. 13, A, B. 15, B. 18, A. 22, H.