ĐẠO ĐỨC KINH

Nhân Tử Nguyễn Văn Thọ

khảo luận & bình dịch

» mục lục » khảo luận

CHƯƠNG 27

XẢO DỤNG

巧 用

Hán văn:

善 行 無 轍 跡. 善 言 無 瑕 謫. 善 數不 用 籌 策. 善 閉 無 關 楗 而 不 可 開. 善 結無 繩 約 而 不 可 解. 是 以 聖 人 常 善 救 人, 故 無 棄 人; 常 善 救 物 故 無 棄 物. 是 謂 襲 明. 故 善 人 不 善 人 之 師, 不 善 人,  善 人 之 資. 不 貴 其 師, 不 愛 其 資, 雖 智 大 迷, 是 謂 要 妙.

Phiên âm:

1. Thiện hành vô triệt tích. Thiện ngôn vô hà trích. Thiện số bất dụng trù sách. Thiện bế vô quan kiện nhi bất khả khai. Thiện kết vô thằng ước, nhi bất khả giải.

2. Thị dĩ thánh nhân, thường thiện cứu nhân, cố vô khí nhân; thường thiện cứu vật cố vô khí vật.

3. Thị vi tập minh. Cố thiện nhân bất thiện nhân chi sư, bất thiện nhân, thiện nhân chi tư. Bất quí kỳ sư, bất ái kỳ tư, tuy trí đại mê, thị vị yếu diệu.

Dịch xuôi:

1. Đi khéo không để vết chân. Nói khéo không có lỗi lầm. Đếm khéo không dùng thẻ. Đóng khéo không róng, chốt mà không mở được. Thắt khéo, không dây rợ mà không cởi được.

2. Cho nên thánh nhân thường khéo cứu người, nên không có ai bị bỏ; thường khéo cứu vật nên không có vật nào bị bỏ. Thế gọi là sáng gấp đôi.

3. Cho nên người hay là thày kẻ dở. Kẻ dở giúp người hay. Không quí người hay, không yêu kẻ dở, dẫu là bậc trí, cũng mê lầm. Sự mầu nhiệm cốt yếu là ở chỗ đó.

Dịch thơ:

1. Giỏi di chuyển, không lưu dấu tích,

Khéo nói năng tránh hết lỗi lầm.

Đếm tài, chẳng thẻ, chẳng thăm,

Bít bưng khéo léo, khỏi cần khóa then.

Thắt buộc giỏi chẳng phiền dây rợ,

Không rợ dây nhưng khó gỡ ra.

2. Thánh nhân cứu thế tài hoa,

Cứu người chẳng bỏ sót qua một người.

Thánh nhân lại có tài dụng vật,

Muôn sự đời chẳng vất bỏ chi.

3. Quang huy lồng bóng quang huy,

Người hay đưa kẻ dở về đường ngay.

Người bất thiện xưa nay đâu uổng,

Họ đỡ đần nuôi dưỡng người lành.

Nếu không quí trọng thầy mình,

Không thương người giúp, khôn thành u mê.

Chuyện đời ẩn áo ly kỳ.

BÌNH GIẢNG

Thánh nhân khi đã đạt tới chỗ vô vi khinh thoát, sẽ trở nên hết sức khéo léo; không còn phải dùng đến những phương thiện của thường nhân, mà vẫn đạt được mục phiêu mong muốn.

- Không ra khỏi cửa, mà vẫn đạt đạo, vẫn tri thiên hạ.

- Dựa vào Đạo, dựa vào những định luật tự nhiên mà ăn nói, nên lời nói không phạm lỗi lầm.

- Không cần thẻ thăm tính toán mà vẫn giữ được phần hơn thiên hạ (vì giữ được Đạo).

- Chẳng dùng đến khóa then, mà dâm tà cũng không thể xâm nhập được vào thần trí, mà tinh thần cũng chẳng chút phôi pha.

- Chẳng cần dây rợ buộc ràng mà vẫn gắn bó được với Trời với Đạo.

- Thánh nhân không hẹp lượng, nhưng bao dung, phiếm ái muôn loài muôn vật. Thánh nhân không thiên vị người hay, không ruồng rẫy kẻ dở, vì quan niệm rằng người hay thời làm thày kẻ dở, còn kẻ dở chính là để giúp dỡ người hay.

Sinh ra đời mà bao dung hà hải, cố gắng tác thành cho muôn loài, muôn vật, chẳng hề từ chối, hắt hủi một ai khi họ cần mình, đó chẳng phải là tâm địa của thánh hiền hay sao?