ĐẠO ĐỨC
KINH
Nhân Tử Nguyễn Văn Thọ
khảo luận & bình dịch
»
mục lục
»
khảo luận
CHƯƠNG 75
THAM TỔN
貪 損
Hán văn:
民 之 飢,
以 其 上 食 稅 之 多, 是 以 飢.
民 之 難 治, 以 其 上之 有 為,
是 以 難 治. 民 之 輕 死,
以 其 求 生 之 厚, 是 以 輕 死.
夫 唯 無 以 生 為 者 是 賢 於 貴 生.
Phiên âm:
1. Dân
chi cơ, dĩ kỳ thượng thực thuế chi đa, thị dĩ cơ.
2. Dân
chi nan trị, dĩ kỳ thượng chi hữu vi, thị dĩ nan trị.
3. Dân
chi khinh tử, dĩ kỳ cầu sinh chi hậu, thị dĩ khinh tử.
4. Phù
duy vô dĩ sinh vi giả thị hiền ư quí sinh.
Dịch xuôi:
1. Dân
đói, là vì người trên thu thuế nhiều, nên dân mới đói.
2. Dân
khó trị, là vì người trên dở dói lôi thôi, vì thế nên khó trị.
3. Dân
coi thường cái chết, chính là vì muốn sống cho rồi rào hậu hĩ, nên mới
khinh chết.
4. Người
sống đơn sơ hay hơn người sống cầu kỳ.
Dịch thơ:
1.
Vì đâu dân phải cơ hàn ?
Người
trên sưu thuế đi bòn của dân.
Sưu
cao dân mới phong trần,
Thuế
cao dân mới kém ăn hao gầy.
2.
Dân mà ngang ngạnh bài bây,
Là vì
đã bị quát quay quá nhiều.
Người
trên sinh chuyện đến điều,
Cho
nên dân mới đâm liều phá ngang.
3.
Dân càng thích sống đàng hoàng,
Lại
càng vong mạng dễ dàng như không.
4.
Cho nên ai sống ung dung,
Hẳn là
hơn kẻ lao lung tối ngày.
BÌNH GIẢNG
1. Ý tứ
chương này thực rõ ràng.
Trước hết
Lão tử cho rằng dân đói, dân khổ không phải tại vì dân lười biếng, mà
chính vì bị người trên bóc lột bằng sưu thuế.
2. Nếu
người trên không lấy đức trị dân, chỉ lấy quyền thế mà ức chế dân, lấy
thủ đoạn mà thao túng, lũng đoạn dân, dân sẽ căm thù và sẽ trở nên rất
khó trị.
3. Con
người càng muốn xa hoa bao nhiêu, thì lại càng dễ liều thân táng mạng
bấy nhiêu.
Tỳ bà
hành đã có câu:
«Thương
nhân trọng lợi, khinh biệt ly,
商 人 重 利 輕
別 離
Tiền
nguyệt Phù Lương mãi trà khứ.
前 月 浮 梁 買
茶 去
Khứ lai
giang khẩu thủ không thuyền,
去 來 江 口 守
空 船
Nhiễu
thuyền minh nguyệt giang thủy hàn.»
遶 船 明 月 江
水 寒
Phan Huy
Vịnh dịch:
«Khách
trọng lợi, khinh đường ly cách,
Mải
buôn chè sớm tếch ngàn khơi.
Thuyền
không đỗ bến mặc ai,
Quanh
thuyền trăng dõi, nước trôi lạnh lùng.»
4. Cho
nên sống giản dị không tham cầu, chính là lối sống hay ho nhất, an toàn
nhất.
|