ĐẠO ĐỨC
KINH
Nhân Tử Nguyễn Văn Thọ
khảo luận & bình dịch
»
mục lục
»
khảo luận
CHƯƠNG 61
KHIÊM ĐỨC
謙 德
Hán văn:
大 國 者 下 流,
天 下 之 交, 天 下 之 牝.
牝 常 以 靜 勝 牡, 以 靜 為 下.
故 大 國 以 下 小 國, 則 取 小 國;
小 國 以 下 大 國, 則 取 大 國.
故 或 下 以 取, 或下 而 取.
大 國 不 過 欲 兼 畜 人. 小 國 不 過
欲 入 事 人. 夫 兩 者 各 得 其 所 欲.
大 者 宜 為 下.
Phiên âm:
1. Đại
quốc giả hạ lưu, thiên hạ chi giao, thiên hạ chi tẫn.
2. Tẫn
thường dĩ tĩnh thắng mẫu, dĩ tĩnh vi hạ. Cố đại quốc dĩ hạ tiểu quốc,
tắc thủ tiểu quốc; tiểu quốc dĩ hạ đại quốc, tắc thủ đại quốc. Cố hoặc
hạ dĩ thủ, hoặc hạ nhi thủ. Đại quốc bất quá dục kiêm súc nhân. Tiểu
quốc bất quá dục nhập sự nhân. Phù lưỡng giả các đắc kỳ sở dục. Đại giả
nghi vi hạ.
Dịch xuôi:
1. Nước
lớn mà làm chỗ thấp, sẽ là nơi thiên hạ giao hội, sẽ là giống cái của
thiên hạ.
2. Giống
cái thường lấy sự tĩnh mà thắng giống đực, lấy tĩnh làm chỗ thấp. Cho
nên nếu nước lớn mà hạ mình trước nước nhỏ, thì sẽ thu phục được nước
nhỏ; nếu nước nhỏ mà hạ mình trước nước nhớn thời sẽ được lòng nước
nhớn. Cho nên hoặc hạ mình để mà chinh phục, hoặc hạ mình để được lòng.
Nước lớn chẳng qua là để dưỡng nuôi người, nước nhỏ chẳng qua là để phục
vụ người, cả hai đều được như ý thích. Kẻ lớn nên hạ mình.
Dịch thơ:
1.
Nếu nước
lớn hạ mình từ thượng,
Khắp
mọi nơi sẽ hướng chiều về,
Đó đây
qui tụ thỏa thuê,
Y như
một mái làm mê cả bầy.
2.
Con mái kia thơ ngây thuần thục,
Tưởng
kém hèn mà đực vẫn thua.
Nước
to chẳng cậy mình to,
Sẽ làm
nước nhỏ phải ưa thích mình.
Nên
nước nhỏ chẳng kênh chẳng kiệu,
Nước
to kia sẽ liệu chở che.
Dù
chinh, dù phục hai bề,
Biết
đường khiêm tốn đề huề mới ngoan.
Nước
lớn thích lo toan chỉ vẽ,
Nước
nhỏ mong dựa thế nương uy,
Hai
bên đều được thỏa thuê,
Đã là
kẻ cả chớ chê hạ mình.
BÌNH GIẢNG
Nơi
chương này Lão tử cho chúng ta một nguyên tắc hướng dẫn cuộc bang giao
quốc tế.
Trong
thiên hạ có nước lớn, nước nhỏ. Nhưng nước lớn không phải là để thôn
tính nước nhỏ mà là để giúp đỡ nước nhỏ. Nước nhỏ không phải là để, kèn
cựa, ganh tị với nước nhớn, mà là để thuận phục nước nhớn.
Các nước
đối xử với nhau nên lấy sự khiêm cung, chứ đừng dùng võ lực. Nước nhớn
biết tỏ ra khiêm tốn không khinh khi nước nhỏ, thì các nước nhỏ sẽ vui
lòng hướng chiều về.
Nếu nước
nhỏ tỏ ra khiêm tốn không đả kích các nước lớn thì các nước nhớn sẽ vui
lòng bảo trợ. Như vậy cả hai bên đều lợi và như vậy thế giới mới mong an
bình.
Và đây là
thái độ khiêm cung của Hán Văn Đế và Triệu Đà trong công cuộc bang giao
Hoa Việt. Hán Văn Đế sau khi lên ngôi, sai Lục Giảo đưa thư sang khuyên
Vũ Đế (Triệu Đà) về thần phục nhà Hán. Hán Văn Đế dùng những lời lẽ hết
sức nhún nhường để khuyên Triệu Đà bỏ đế hiệu mà chịu thần phục nhà Hán.
Quả nhiên Triệu Đà cảm kích, phúc thư một cách hết sức khiêm cung kính
cẩn, và xin chịu bỏ đế hiệu để thần phục Hán Vũ Đế.
Thế là dùng «Nhu Đạo», dùng
sự «Khiêm cung» để mà xây dựng hòa bình thiên hạ vậy.
|